ਲੋਕ.......... ਗ਼ਜ਼ਲ / ਕੁਲਦੀਪ ਸਿਰਸਾ


ਬੜੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਨੇ ਲੋਕ ਮੇਰੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ
ਰੁੱਖ ਲਾ ਦਿੰਦੇ ਨੇ ਖਿਲਾਫ ਦੁਪਹਿਰ ਦੇ।

ਜਦੋਂ ਵੀ ਨੇ ਮਿਲਦੇ ਰਾਹਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੇ
ਮੁੱਢ ਤੋਂ ਆਸ਼ਕ ਵਗਦੀ ਹੋਈ ਨਹਿਰ ਦੇ।

ਹਾਕਮਾਂ ਦੀ ਅੱਖ ਚ ਰਹਿੰਦੇ ਨੇ ਰੜਕਦੇ
ਸਾਥੀ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਉੱਠੀ ਹੋਈ ਲਹਿਰ ਦੇ।

ਹਵਾ ਨੂੰ ਵੀ ਰੱਖ ਕਿ ਤਲੀ ਉੱਤੇ ਚੱਖਦੇ
ਵੇਖਦੇ ਨੇ ਸਾਹ ਕਿਵੇਂ ਚੱਲਦੇ ਜਾਂ ਠਹਿਰਦੇ।

ਕੱਚ.......... ਗ਼ਜ਼ਲ / ਕੁਲਦੀਪ ਸਿਰਸਾ


ਅੱਖਾਂ ਬੰਦ ਕਰਕੇ ਕਰਦੇ ਨੇ ਬੰਦਗੀ
ਸਿਰਜੇ ਹੋਏ ਭਰਮ ਨੂੰ ਸੱਚ ਸਮਝਦੇ ਨੇ।

ਤਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਰਹਿੰਦੇ ਸਲਾਮਾਂ ਕਰਦੇ
ਧਰਤੀ ਦੀ ਕੁੱਖ ਨੂੰ ਕੱਖ ਸਮਝਦੇ ਨੇ।

ਚਮਕਦੇ ਕੱਚ ਲਈ ਲੜਦੇ-ਮਰਦੇ
ਗਿਆਨ ਦੇ ਹੀਰੇ ਨੂੰ ਕੱਚ ਸਮਝਦੇ ਨੇ।

ਤਰਾਸ਼ੇ ਪੱਥਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕਰਦੇ ਮਿੰਨਤਾਂ
ਤਰਕ ਦੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਰੱਟ ਸਮਝਦੇ ਨੇ।

ਢੁੱਕਵਾਂ ਵਾਕ.......... ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ / ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ

ਸਟੋਰ ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦਿਆਂ ਮੈਂ ਗਾਹਕਾਂ ਨਾਲ ਅਕਸਰ ਖਿੜੇ-ਮੱਥੇ ਅਤੇ ਹਾਸਰਸ ਭਰੇ ਲਹਿਜੇ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਆਉਂਦਾ ਹਾਂ। ਅੱਜ ਸਵੇਰੇ ਇਕ ਤੀਹ-ਬੱਤੀ ਕੁ ਸਾਲ ਦੀ ਔਰਤ ਸਟੋਰ ਵਿੱਚ ਸੌਦਾ ਖਰੀਦਣ ਲਈ ਆਈ। ਲਾਈਨ ਵਿੱਚ ਖੜੀ ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਕੁਝ ਅਜੀਬ ਜਿਹੀ ਲੱਗ ਰਹੀ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਉਸ ਦੀ ਵਾਰੀ ਆਈ ਤਾਂ ਸਟੋਰ ਵਿੱਚੋਂ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ ਸਾਰਾ ਸਾਮਾਨ ਉਸ ਨੇ ਕਾਊਂਟਰ ਤੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ।

“ਗੁੱਡ-ਮੌਨਿੰਗ... ਹਊ ਯੂ ਡੂ?” ਮੈਂ ਉਸ ਨਾਲ ਸਵੇਰ ਵਾਲੀ ਔਪਚਾਰਿਕਤਾ ਕੀਤੀ।

“ਗੁੱਡ-ਮੌਨਿੰਗ... ਆਮ ਗੁਡ ਥੈਂਕਿਉ... ਆਹ ਸਾਰਾ ਫੂਡ ਸਟੈਂਪ ਤੇ ਐ... ਪਲੀਜ਼...” ਪਰਸ ਵਿੱਚੋਂ ਫੂਡ ਸਟੈਂਪ ਕੱਢ ਕੇ ਮੇਰੇ ਵੱਲ ਵਧਾਉਂਦਿਆਂ ਉਸ ਨੇ ਆਖਿਆ।

ਰਜਿਸਟਰ ਤੇ ਸਾਰਾ ਸਾਮਾਨ ਰਿੰਗ ਕਰਕੇ ਮੈਂ ਸਟੈਂਪ ਨੂੰ ਮਸ਼ੀਨ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਾਉਣ ਹੀ ਲੱਗਿਆਂ ਸੀ ਕਿ ਅਚਾਨਕ ਮੇਰੀ ਨਜ਼ਰ ਸਟੈਂਪ ਵਾਲੀ ਫ਼ੋਟੋ ਤੇ ਪਈ।

ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀਆਂ.......... ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ / ਲਾਲ ਸਿੰਘ ਦਸੂਹਾ

ਈਡੀਅਟ

ਸਵੇਰ ਸਾਰ ਉੱਠ ਕੇ , ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰ ਕੇ , ਨਿੱਤ ਨੇਮ ਮੁਕਾ ਕੇ , ਸਰਦਾਰ ਜੀ ਅਰਦਾਸ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ – “ ਚਾਰ ਪੈਰ੍ਹ ਰੈਣ ਸੁੱਖ ਦੀ ਬਤੀਤ ਹੋਈ ਆ, ਚਾਰ ਪੈਰ੍ਹ ਦਿਨ ਸੁਖ ਦਾ ਬਤੀਤ ਕਰਨਾ... ਨਾਨਕ ਨਾਮ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਤੇਰੇ ਭਾਣੇ ਸਰਬ...ਕਿ ਚਾਣਚੱਕ ਸਰਕਾਰੀ ਰੈਸਟ-ਹਾਊਸ ਦੇ ਮੁੱਖ ਕਮਰੇ ਦਾ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਖੁੱਲ੍ਹਿਆ ।
ਬਹਿਰੇ ਨੇ ਦੋਨਾਂ ਹੱਥਾਂ ਚ ਸੰਭਾਲ ਦੇ ਫੜੀ ਚਾਹ ਵਾਲੀ ਟਰੇ ਮੇਜ਼ ਤੇ ਰੱਖੀ ਟੀਊਬ-ਲਾਇਟ ਦਾ ਬਟਨ ਦਬਾਇਆ । ਅੱਖ ਝਮੱਖਾ ਮਾਰ ਕੇ ਟੀਊਬ ਜਗੀ ਤੇ ਕਮਰਾ ਚਾਨਣ ਚਾਨਣ ਹੋ ਗਿਆ । ਅਰਦਾਸ ਦੀ ਇਕਾਗਰਤਾ ਚੋਂ ਸਰਦਾਰ ਹੋਰਾਂ ਦਾ ਉੱਖੜਿਆ ਧਿਆਨ ਸਰ੍ਹਾਣੇ ਕੋਲ ਪਏ ਇੱਕ ਵੰਗ ਦੇ ਟੋਟੇ ਨਾਲ ਟਕਰਾ ਦੇ ਟੁਕੜੇ ਟੁਕੜੇ ਹੋ ਗਿਆ – “ ਟੀ...  ਚਾਹ...  ਨਾਨਸੈਂਨਸ...  ਅਭੀ ਨਹੀਂ... ਈਡੀਅਟ ।

****

ਨੀਲੀ ਸ਼ਾਹੀ 

ਮੰਡੀ ਵਿੱਚ ਕਣਕ ਛਾਣਦੀ ਹਾਰੀ ਥੱਕੀ ਸ਼ੰਕਰੀ ਨੇ, ਘੁੰਡੀਆਂ ਦੀ ਪੰਡ ਜੀ ਟੀ ਰੋਡ ਦੀ ਪੱਕੀ ਪੱਟੜੀ ਤੇ ਲਿਆ ਸੁੱਟੀ । ਆਪ ਝੁਲਕਾ ਪਾਣਲਈ ਸਫੈਦਿਆਂ ਦੀ ਡੱਬ-ਖੜੱਬੀ ਛਾਂ ਵਿੱਚ ਢੋ ਲਾ ਕੇ ਬੈਠ ਗਈ । ਛੇਂਵੀ ਜਮਾਤ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਦਾ ਉਸ ਦਾ ਤੀਜਾ ਪੁੱਤਰ ਕਿਸ਼ਨਾ ਸਕੂਲੋਂ ਰੋਂਦਾ ਡੁਸਕਦਾ ਆਇਆ – “ ਮਾਂ ਦਸੀ ਦਈਂ...  ਨੀਲੀ ਸ਼ਾਹੀ ਲੈਣੀ । ਗੁਰੇ ਦੀ ਦਵਾਤ ਚੋਂ ਡੋਕੇ ਲਏ...  ਉਹਨੇ ਮਾਰਿਆ , ਮਾਸਟਰ ਹੋਰਾਂ ਕਾਪੀ ਦੇਖੀ...  ਤਾਂ ਚਪੇੜਾਂ ਮਾਰੀਆਂ ।

ਗੁਰੂ ਦੇ ਦੁਲਾਰੇ ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ.......... ਲੇਖ / ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤ

ਜਦੋਂ ਅਪੀਲ ਦਲੀਲ ਵਕੀਲ ਦੀ ਗੱਲ ਨੇ ਬੁਰਕਾ ਪਹਿਨ ਲਿਆ, ਨਿਆਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਰਸਤੇ ਅਨਿਆਇ ਦੇ ਕੰਡਿਆਂ ਨਾਲ ਭਰ ਗਏ, ਤਾਂ ਦਸ਼ਮੇਸ਼ ਪਿਤਾ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਰਾਇ ਜੀ ਨੇ ਇਸ ਦੇ ਸਖ਼ਤ ਵਿਰੋਧ ਦਾ ਰਸਤਾ ਅਖ਼ਤਿਆਰ ਕਰ ਲਿਆ । ਪਰ ਜੋ ਸ਼ਕਤੀ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਮੁਗ਼ਲ ਹਕੂਮਤ ਦੇ ਜ਼ਾਲਮ ਸ਼ਾਸ਼ਕਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਵਰਤਣੀ ਸੀ । ਉਹ ਸ਼ਕਤੀ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਹਾੜੀ ਰਾਜਿਆਂ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਵੀ ਵਰਤਣੀ ਪਈ । ਜਿਸ ਦੀ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਉਮੀਦ ਨਹੀਂ ਸੀ । ਕਿਓਂਕਿ ਇਹਨਾਂ ਰਾਜਿਆਂ ’ਤੇ ਵੀ ਜ਼ਾਲਮ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ੁਲਮ ਕੀਤੇ ਸਨ । ਸਾਰੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਦਾ ਜ਼ਾਇਜ਼ਾ ਲੈਂਦਿਆਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਸੇਵਕਾਂ ਨੂੰ ਜੰਗੀ ਲੋੜਾਂ ਵਾਲਾ ਸਾਮਾਨ ਹੀ ਭੇਂਟਾ ਵਜੋਂ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ । ਰਣਜੀਤ ਨਗਾਰਾ ਬਣਵਾਇਆ । ਸ਼ਿਕਾਰ ਖੇਡਣ ਲੱਗੇ ਅਤੇ ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਪੰਛੀ ਬਾਜ਼ ਰੱਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ । ਕਿਲ੍ਹਾ ਪਾਉਂਟਾ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ ।

ਸ਼੍ਰੀ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ  ਕੇਸਗੜ੍ਹ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਆਪਣੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਪ੍ਰਪੱਕਤਾ ਪਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ  30 ਮਾਰਚ 1699 ਨੂੰ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਵਿੱਚ ਨੰਗੀ ਤਲਵਾਰ ਲਹਿਰਾਉਂਦਿਆਂ ਇੱਕ ਸੀਸ ਦੀ ਮੰਗ ਰੱਖੀ । ਅਜੇ ਸਾਰੇ ਹੈਰਾਨ ਹੋ ਹੀ ਰਹੇ ਸਨ ਕਿ ਦਇਆ ਰਾਮ ਹੱਥ ਬੰਨ੍ਹ ਖੜੋਤਾ । ਗੁਰੂ ਜੀ ਉਸ ਨੂੰ ਤੰਬੂ ਵਿੱਚ ਲੈ ਗਏ । ਕੁਝ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਫਿਰ ਬਾਹਰ ਆਏ, ਲਹੂ ਭਿੱਜੀ ਤਲਵਾਰ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸਿਰ ਦੀ ਹੋਰ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਧਰਮ ਦਾਸ ਉਠਿਆ । ਤੀਜੀ ਵਾਰ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸੀਸ ਦੀ ਮੰਗ ਸਮੇ ਲਹੂ ਨੁਚੜਦੀ ਤਲਵਾਰ ਵੇਖ ਸੇਵਕਾਂ ਵਿੱਚ ਘੁਸਰ-ਮੁਸਰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ । ਪਰ ਏਸੇ ਦੌਰਾਨ ਹਿੰਮਤ ਰਾਇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਕੋਲ ਜਾ ਪਹੁੰਚੇ । ਚੌਥੀ ਵਾਰੀ ਫਿਰ ਸੀਸ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਇਹ ਵੇਖ ਕਮਜ਼ੋਰ ਦਿਲ-ਡਰਪੋਕ ਖਿਸਕਣ ਲੱਗੇ । ਇਸ ਮੌਕੇ ਮੋਹਕਮ ਚੰਦ ਜੀ ਸੀਸ ਦੇਣ ਲਈ ਅੱਗੇ ਵਧੇ । ਪੰਜਵੇਂ ਸੀਸ ਦੀ ਮੰਗ ਸਮੇ ਸਾਹਿਬ ਚੰਦ ਜੀ ਨਿੱਤਰੇ ।

ਪਾਰਖੂ ਅੱਖ……… ਅਭੁੱਲ ਯਾਦਾਂ / ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤੀਮਾਨ

ਅੱਜ ਤੜਕੇ 4 ਵਜੇ ਦਾ ਬਲਦਾਂ ਨਾਲ ਨਰਮਾਂ ਸੀਲ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਮੈਨੂੰ ਪੂਰੀ ਉਮੀਦ ਸੀ ਕਿ ਆਥਣ ਨੂੰ ਚਾਰੇ ਕਿਲਿਆਂ 'ਤੇ ਤਰਪਾਈ ਮਾਰ ਦੇਵਾਂਗਾਂ। ਬੈੜਕੇ ਨਾਲ ਬੁੱਢੇ ਬਲਦ ਦੀ ਤੋਰ ਵੀ ਤੇਜ਼ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਖੁਰਾਕ ਦੇ ਕਾਰਨ ਅਜੇ ਤਕੜਾ ਪਿਆ ਸੀ। ਮੈਂ ਵੀ ਜਵਾਨੀ 'ਚ ਸਾਂ। ਜਵਾਨੀ ਦਾ ਨਸ਼ਾ ਹੀ ਅਜਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਪਾਸੇ ਵੱਲ ਦਿਲਚਸਪੀ ਹੋ ਜਾਵੇ, ਜਵਾਨ ਖੂਨ ਧੂੰਮਾਂ ਪਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਮੇਰਾ ਧਿਆਨ ਹੁਣ ਖੇਤੀ 'ਚ ਲੱਗ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ। ਕੰਮ ਨੂੰ ਇਕੱਲਾ ਹੀ ਦੋ ਵਰਗਾ ਸੀ। ਨਰਮੇ ਦੀ ਡੁੱਸ ਵੇਖ ਕੇ ਹੋਰ ਵੀ ਨਸ਼ਾ ਚੜ੍ਹ ਜਾਂਦਾ  ਕਿ ਐਤਕੀ ਤਾਂ ਸੁਰਖਰੂ ਹੋ ਜਵਾਂਗੇ।

ਗਿਆਰਾਂ ਕੁ ਵਜੇ ਘਰੋਂ ਸੁਨੇਹਾ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਕਿ ਮਾਂ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਬੁਖਾਰ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਹਸਪਤਾਲ 'ਚ ਲੈ ਕੇ ਜਾਣੀ ਪਵੇਗੀ। ਮੈਂ ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਦੇ ਮੁੰਡੇ ਦੇ ਮੂੰਹੋਂ ਐਨੀ ਗੱਲ ਸੁਣ ਕੇ ਜਾਣੀ ਪਵੇਗੀ। ਮੈਂ ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਦੇ ਮੁੰਡੇ ਦੇ ਮੂੰਹੋਂ ਐਨੀ ਗੱਲ ਸੁਣ ਕੇ ਝੱਟ ਬਲਦਾਂ ਦੇ ਗਲੋਂ ਪੰਜਾਲੀ ਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਤੇ ਲਿਆ ਕੇ ਦੋਵੇਂ ਬਲਦ ਟਿਊਬਵੈੱਲ ਦੇ ਕੋਲ ਟਾਹਲੀ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹ ਦਿੱਤੇ। ਗੱਡੀ 'ਚੋ ਚੁੱਕੇ ਕੱਖਾਂ ਵਾਲੀ ਪੱਲੀ ਬਲਦਾਂ ਦੇ ਅੱਗੇ ਖੋਲ੍ਹ ਦਿੱਤੇ। ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਪੈਰ ਹੱਥ ਧੋਤੇ ਤੋਂ ਹੀ ਚਾਦਰਾ ਬੰਨਿਆ, ਜੋੜੇ ਪਾਏ ਅਤੇ ਮੁੱਕਾ (ਪਰਨਾ) ਸਿਰ ਤੇ ਲਪੇਟ ਕੇ ਨਾਲ ਦੇ ਗੁਆਂਢੀ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਹਰਾ ਵੱਢ ਗੱਡੀ ਜੋੜ ਲ਼ਿਆਵੀ, ਮੈਂ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਤੁਰ ਪਿਆ।

ਕਿਰਤੀ.......... ਨਜ਼ਮ/ਕਵਿਤਾ / ਰਾਬਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੱਬੀ

ਮੱਥੇ ਘਸ ਗਏ ਹੁਣ ਤਾਂ ਰੱਬਾ ਤੈਨੂੰ ਸਜਦੇ ਕਰਦੇ ਕਰਦੇ
ਅੱਕ ਗਏ ਹਾਂ, ਥੱਕ ਗਏ ਹਾਂ, ਦੁੱਖ ਤਸੀਹੇ ਜਰਦੇ ਜਰਦੇ

ਢਿੱਡੋਂ ਭੁੱਖੇ ਤਨ ਤੋਂ ਨੰਗੇ , ਜੀਵਨ ਇੰਝ ਗੁਜ਼ਾਰ ਰਹੇ ਹਾਂ
ਗੁਜ਼ਰ ਹੀ ਜਾਣੀ ਆਖਰ ਤਾਂ ਇਹ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸਾਡੀ ਮਰਦੇ ਮਰਦੇ

ਸਚ ਅਤੇ ਸਿਖ……… ਲੇਖ / ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ

ਸਿਖ ਦਾ ਦੂਜਾ ਨਾਂ ਸਚ ਹੈ ਅਤੇ ਸਚ ਦਾ ਦੂਜਾ ਨਾਂ ਕਰਾਂਤੀ। ਜੋ ਇਨਸਾਨ ਸਚਾ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਪੂਰਾ ਸਚ ਨਹੀਂ ਬੋਲਦਾ ਉਹ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਸਿਖਿਆ ਅਨੁਸਾਰ ਸਿਖ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਸਚ ਕੌੜਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਸਚ ਨਿਗਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਖਾਦਾ ਨਹੀਂ। ਸਚ ਜਹਿਰ ਹੈ ਅਤੇ ਝੂਠ ਗੁੜ। ਸਿਖ ਧਰਮ ਵਿਚ ਇਸ ਪੌਦੇ ਦਾ ਬੀਜ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਬੀਜਿਆ ਸੀ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਅਤੇ ਕੁਰਾਹੀਆ ਵੀ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਰੰਭ ਤੋਂ ਹੀ ਝੂਠ ਤੋਂ ਪਰਦਾ ਲਾਉਣ ਅਤੇ ਸਚ ਬੋਲਣ ਦੀ ਸਿਖਿਆ ਦਿਤੀ। ਹਰਿਦੁਆਰ ਜਾ ਕੇ ਗੰਗਾ ਦਾ ਪਾਣੀ ਲਹਿੰਦੇ ਵਲ ਸੁਟ ਕੇ ਪੰਡਤਾਂ ਦੇ ਝੂਠ ਤੋਂ ਪਰਦਾ ਲਾਇਆ ਸੀ। ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਜਦ ਬਾਬਰ ਨੂੰ ਨਿਹਥੇ ਲੋਕਾਂ ਉਤੇ ਜੁਲਮ ਕਰਦਿਆਂ ਦੇਖਿਆ ਤਾਂ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਛੀਂ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਅਫਸਰਾਂ ਨੂੰ ਕੁਤੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਬਦਲੇ ਵਿਚ ਉਸਦੀ ਕੈਦ ਵਿਚ ਵੀ ਰਹੇ ਸਨ ਪ੍ਰੰਤੂ ਸਚ ਨਹੀਂ ਸੀ ਤਿਆਗਿਆ। ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਕੌਤਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸੁਲਤਾਨ ਪੁਰ ਲੋਧੀ ਵਿਚ ਮੋਦੀ-ਖਾਨੇ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਵੇਲੇ ਵੀ ਵਰਤਾਇਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਜਨਮ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 1539 ਭਾਵ 70 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤਕ ਹਰ ਜਾਲਮ ਅਤੇ ਝੂਠੇ ਦੀ ਨਿੰਦਿਆ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪਾਸ ਆਏ ਸਰਧਾਲੂਆਂ ਨੂੰ ਸਚ ਦੀ ਸਿਖਿਆ ਦੇ ਕੇ ਆਪਣੇ ਸਿਖ ਦਾ ਨਾਮ ਦਿਤਾ। ਜਿਹੜਾ ਸਿਖ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਸ ਕਸਵਟੀ ਉਤੇ ਪੂਰਾ ਉਤਰਿਆ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਚਲਾਏ ਮਾਰਗ ਦੀ ਵਾਗ-ਡੋਰ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਆਪ ਆਪਣੀ ਸੰਸਾਰਕ ਯਾਤਰਾ ਪੂਰਣ ਕਰ ਗਏ। ਨੌਂ ਗੁਰੂਆਂ ਨੇ 169 ਸਾਲ ਇਸ ਬੂਟੇ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਪਾਇਆ ਅਤੇ ਸੰਭਾਲ ਕੀਤੀ। ਪਾਸ ਆਏ ਸਰਧਾਲੂ ਨੂੰ ਇਕ ਹੀ ਸਿਖਿਆ ਸਚੀ ਕਮਾਈ ਅਤੇ ਸਚ ਦਾ ਪਾਠ ਪੜਾਇਆ। ਕਿਉਂਕਿ ਸਚ ਕੜਵਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਇਸ ਲਈ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਿਖਾਂ ਨੂੰ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੇ ਜੁਲਮ ਅਤੇ ਤਸੀਹੇ ਵੀ ਝਲਣੇ ਪਏ ਪ੍ਰੰਤੂ ਨਾਂ ਹੀ ਗੁਰੂ ਅਤੇ ਨਾਂ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਿਸੇ ਸਿਖ ਨੇ ਸਚ ਨੂੰ ਤਿਆਗਿਆ। ਸਮੇਂ ਅਨੁਸਾਰ ਜਾਲਮਾਂ ਅਤੇ ਰਾਜਿਆਂ ਨਾਲ ਯੁਧ ਵੀ ਹੋਏ ਪ੍ਰੰਤੂ ਉਹ ਵੀ ਸਚ ਦੇ ਇਸ ਪੌਦੇ ਨੂੰ ਹਰਿਆ ਭਰਿਆ ਰਖਣ ਵਾਸਤੇ ਹੀ ਨਾਂ ਕਿ ਕਿਸੇ ਤਾਕਤ ਦੇ ਵਿਖਾਵੇ ਵਾਸਤੇ। ਗੁਰੂ ਹਰਿ ਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਚਾਰ ਲੜਾਈਆਂ ਲੜੀਆਂ ਪ੍ਰੰਤੂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਹਮਲਾ-ਆਵਰ ਨਹੀਂ ਬਣੇ ਸਗੋਂ ਝੜਾਈ ਕਰਕੇ ਆਏ ਦੁਸਮਣ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਹਰਾਇਆ। ਆਖਰੀ ਲੜਾਈ ਜੋ ਕਰਤਾਰ ਪੁਰ ਵਿਚ ਲੜੀ ਗਈ ਛੇਵੇਂ ਪਾਤਿਸਾਹ ਨੇ 1800 ਸਿਖ ਜਵਾਨਾਂ ਨਾਲ 75,000 ਫੌਜ ਦਾ ਟਾਕਰਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸੂਰਜ ਛੁਪਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਚਾਰ ਮੁਗਲ ਜਰਨੈਲਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਕੇ ਫਤਿਹ ਦਾ ਕੇਸਰੀ ਝੰਡਾ ਝੁਲਾ ਦਿਤਾ। 

ਸਦਾ ਬਹਾਰ ਗੀਤਾਂ ਦਾ ਰਚਣਹਾਰਾ - ਨੰਦ ਲਾਲ ਨੂਰਪੁਰੀ.......... ਸ਼ਬਦ ਚਿਤਰ / ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤ

ਨੰਦ ਲਾਲ ਨੂਰਪੁਰੀ ਦਾ ਜਨਮ ਜੂਨ 1906 ਨੂੰ, ਲਾਇਲਪੁਰ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਨੂਰਪੁਰ ਵਿੱਚ ਪਿਤਾ ਬਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਤੇ ਮਾਤਾ ਹੁਕਮਾਂ ਦੇਵੀ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ । ਖਾਲਸਾ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਦਸਵੀਂ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਲਾਇਲਪੁਰ ਖ਼ਾਲਸਾ ਕਾਲਜ ਦੀ ਪੜਾਈ ਵਿੱਚੇ ਛੱਡ ਕਾਵਿ ਮਹਿਫਲਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਲਿਆ ।  ਉਹ ਥਾਣੇਦਾਰ, ਅਧਿਆਪਕ ਅਤੇ ਏ. ਐਸ. ਆਈ. ਵੀ ਰਿਹਾ ਪਰ ਕੋਈ ਨੌਕਰੀ ਰਾਸ ਨਾ ਆਈ । ਸਮਿੱਤਰਾ ਦੇਵੀ ਨਾਲ ਉਸਦਾ ਵਿਆਹ ਹੋਇਆ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਚਾਰ ਧੀਆਂ ਅਤੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ।  ਸੰਨ 1940 ਵਿੱਚ ਉਹ ਬੀਕਾਨੇਰ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬ ਆ ਗਿਆ । ਉਸਦੀ ਕਲਮ ਦੇ ਕਾਇਲ ਸ਼ੋਰੀ ਫ਼ਿਲਮ ਕੰਪਨੀ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਉਸ ਤੋਂ 1940 ਵਿੱਚ ‘ਮੰਗਤੀ’ ਫ਼ਿਲਮ ਲਈ ਸਾਰੇ ਗੀਤ ਲਿਖਵਾਏ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਨੂਰਪੁਰੀ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਬੱਚਾ ਬੱਚਾ ਜਾਨਣ ਲੱਗਿਆ । ੳਸ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਕੋਮਲ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬਣਾਂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਪਿਆਰ, ਕਿਰਤ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਦੀ ਤ੍ਰਿਮੂਰਤੀ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਗਟਾਇਆ।

ਭੰਗੜੇ ਦਾ ਸ਼ੌਕੀਨ-ਕੁਲਵਰਨ ਸਿੰਘ ‘ਸਿੱਕੀ’.......... ਸ਼ਬਦ ਚਿਤਰ / ਰਾਜੂ ਹਠੂਰੀਆ

ਬੇਗਾਨੇ ਮੁਲਕ ਵਿੱਚ ਪੈਰ ਜਮਾਉਣ ਤੇ ਪੈਸੈ ਕਮਾਉਣ ਲਈ ਹਰ ਇੱਕ ਨੂੰ ਬੜਾ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਘਰਸ਼ ਭਰੀ ਜਿ਼ੰਦਗੀ ‘ਚ ਜੇ ਸ਼ੌਂਕ ਵੀ ਪੁਗਾਉਣੇ ਹੋਣ ਤਾਂ ਕੋਈ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਕੋਲੋਂ ਸਿੱਖੇ। ਭੱਜ ਦੌੜ ਦੀ ਜਿ਼ੰਦਗੀ ਵਿੱਚੋਂ ਸਮਾਂ ਕੱਢ ਕੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਖੇਡ ਮੇਲੇ ਲਾਉਣਾ ਇਹ ਸਭ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਹੀ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।  ਪੰਜਾਬੀ ਆਪਣੇ ਸੁਭਾਅ ਮੁਤਾਬਿਕ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਵਿਰਸਾਤ, ਆਪਣੀਆਂ ਖੇਡਾਂ, ਆਪਣੇ ਲੋਕ ਨਾਚ ਗਿੱਧਾ ਭੰਗੜਾ, ਆਪਣਾ ਗੀਤ ਸੰਗੀਤ ਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਚੱਲਦੇ ਹਨ। ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹਰ ਰੰਗ ਨਾਲ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਰੰਗਣ ਦੀ ਬੇਮਿਸਾਲ ਕੋਸਿ਼ਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਇਸੇ ਹੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅੰਗ ਸੰਗ ਲੈ ਕੇ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪੰਜਾਬੀ ਗੱਭਰੂ ਕੁਲਵਰਨ ਸਿੰਘ। ਪਰ ਸਟੇਜਾਂ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਯਾਰਾਂ ਦੋਸਤਾਂ ਵਿੱਚ  ਸਿੱਕੀ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਇਹ ਨੌਜਵਾਨ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਇਟਲੀ ‘ਚ ਰਹਿ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਭਵਿੱਖ ਨੂੰ ਸੋਹਣਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ  ਸਮਾਂ ਕੱਢ ਕੇ ਆਪਣੇ  ਸ਼ੌਂਕ ਨੂੰ ਵੀ ਪੂਰਾ ਕਰਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਿੱਕੀ  ਭੰਗੜੇ ਦਾ ਇੱਕ ਵਧੀਆ ਕਲਾਕਾਰ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਇਹ ਕਲਾ ਸਿੱਕੀ ਦੇ ਸਿਰ ਚੜ੍ਹ ਬੋਲਦੀ ਹੈ।

ਕਲਾ ਕੇਂਦਰ ਟੋਰਾਂਟੋ ਵਲੋਂ ਤਿੰਨ ਪੁਸਤਕਾਂ ਲੋਕ-ਅਰਪਣ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ.......... ਪੁਸਤਕ ਰਿਲੀਜ਼ / ਮੇਜਰ ਮਾਂਗਟ

ਕਲਾ ਕੇਂਦਰ ਟੋਰਾਂਟੋ ਵਲੋਂ ਬਰੈਂਪਟਨ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਮੈਲਨੀ ਅਤੇ ਸਟੀਲ ਦੇ ਕੋਨੇ ਤੇ ਸਥਿਤ ਰੋਇਲ ਇੰਡੀਆ ਸਵੀਟਸ ਐਂਡ ਰੈਸਟੋਰੈਂਟ ਵਿਚ ਸਾਹਿਤ ਪ੍ਰੇਮੀਆਂ ਦੇ ਇਕੱਠ ਵਿਚ ਬਲਬੀਰ ਕੌਰ ਸੰਘੇੜਾ, ਮਿਨੀ ਗਰੇਵਾਲ ਅਤੇ ਮੇਜਰ ਮਾਂਗਟ ਹੁਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੀਆਂ ਤਿੰਨ ਪੁਸਤਕਾਂ ਲੋਕ-ਅਰਪਣ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ।
ਕਲਾ ਕੇਂਦਰ ਟੋਰਾਂਟੋ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 1993 ਵਿਚ ਬਲਬੀਰ ਸੰਘੇੜਾ, ਮੇਜਰ ਮਾਂਗਟ ਅਤੇ ਮੇਜਰ ਨਾਗਰਾ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ । ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਸੰਸਥਾ ਨੇ ਮਾਲਟਨ ਦੇ ਕਮਿਉਨਿਟੀ ਸੈਂਟਰ ਵਿਖੇ, ਕੋਈ ਤਿੰਨ ਸੌ ਬੰਦਿਆਂ ਦੇ ਇਕੱਠ ਵਿਚ, ਤਬਲਾ ਵਾਦਕ ਲਛਮਣ ਸਿੰਘ ਸੀਨ ਅਤੇ ਸਿਤਾਰ ਵਾਦਕ ਕਿਨਰ ਸੀਨ ਦਾ ਧਮਾਕੇਦਾਰ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ । ਸਮੇਂ ਸਮੇਂ ਇਸ ਸੰਸਥਾ ਨੇ ਦਰਜਨ ਕੁ ਕਿਤਾਬਾਂ ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੇ ਗੋਸ਼ਟੀਆਂ ਕਰਵਾਈਆਂ । ਅਜ ਇਸ ਸੰਸਥਾ ਨੇ ਨਾਮਵਰ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਤੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਭਰਪੂਰ ਇਕੱਠ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲੋਕ ਅਰਪਣ ਕੀਤੀਆਂ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਤੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਵਲੋਂ ਪਰਚੇ ਪੜੇ ਗਏ ਅਤੇ ਭਰਪੂਰ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਗਈ । ਬਹੁਤ ਸਵਾਦਿਸ਼ਟ ਪ੍ਰੀਤੀ ਭੋਜਨ ਪਰੋਸਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਵੀ ਲਾਈ ਗਈ ।

ਰੰਗ ਮੰਚ ਦੀ ਵਿੱਲਖਣ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ “ਨੌਟੀ ਬਾਬਾ ਇੰਨ ਟਾਊਨ……… ਰੰਗਮੰਚ / ਖੁਸ਼ਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਸੁਨਾਮ

ਜਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਰੰਗ ਮੰਚ ਦੀ ਸੰਗਿਆ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਹਰੇਕ ਇਨਸਾਨ ਦੁਨੀਆਂ ਉਪਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਹਿੱਸੇ ਦਾ ਰੋਲ ਅਦਾ ਕਰਕੇ ਇਸ ਦੁਨੀਆ ਤੋਂ ਰੁਖ਼ਸਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਜੇਕਰ ਰੰਗ ਮੰਚ ਵੱਲ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਵੀ ਜਿੰਦਗੀ ਦਾ ਇੱਕ ਅਟੁੱਟ ਹਿੱਸਾ ਹੀ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਤਾਂ ਰੰਗ ਮੰਚ ਦੇ ਰੰਗ ਇੰਨੇ ਗੂੜੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਰੰਗ ਮੰਚ ਅਤੇ ਅਸਲੀ ਜਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਕਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਰੰਗ ਮੰਚ ਦੀ ਗੱਲ ਤੁਰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਇਨਕਲਾਬੀ ਲੋਕ ਪੱਖੀ ਰੰਗ ਮੰਚ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਨਾਟਕ ਮੰਡਲੀਆਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਨਾਟਕ ਅਕਸਰ ਹੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਟਕਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਵਸਤੂ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਕਿਸਾਨਾਂ, ਕਿਰਤੀਆਂ ਦੀਆਂ ਜਿੰਦਗੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਦੁੱਖ ਤਕਲੀਫਾਂ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਤੰਗੀਆਂ, ਤੁਰਸ਼ੀਆਂ ਬਾਰੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਰੋਤਾ ਦਰਸ਼ਕ ਵਰਗ ਗੰਭੀਰ ਅਤੇ ਸੰਜੀਦਾ ਕਿਸਮ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਰੰਤੂ ਜਿਸ ਰੰਗ ਮੰਚ ਦੀ ਗੱਲ ਅਸੀਂ ਹਥਲੇ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਕਰਨ ਜਾ ਰਹੇ ਹਾਂ, ੳਹ ਨਾ ਸਿਰਫ ਵਿਸ਼ੇ ਪੱਖੋਂ ਨਿਵੇਕਲਾ ਸਗੋਂ ਬਿਲਕੁਲ ਸਜੱਰਾ, ਮਨੋਰੰਜਨ ਭਰਪੂਰ ਅਤੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਵਰਧਕ ਵੀ ਹੈ।

ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਸ਼ੇਰ; ਰੁਸਤੁਮ-ਇ-ਜ਼ਮਾਂ “ਗਾਮਾ”.......... ਸ਼ਬਦ ਚਿਤਰ / ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤ

ਕੁਸ਼ਤੀ ਜਾਂ ਘੋਲ ਇੱਕ ਪੁਰਾਤਨ ਖੇਡ ਹੈ । ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਖੇਡ ਮੈਦਾਨ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਖੇਡ ਸਾਧਨ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਿਆ ਕਰਦੀ। ਬੱਸ ਜਾਂਘੀਆ ਜਾਂ ਲੰਗੋਟ ਹੀ ਪਹਿਨਿਆ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਰਾਜੇ ਆਪਣੇ ਦਰਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਭਲਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਚਾਅ ਨਾਲ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਇੱਕ ਸਮਾਂ ਅਜਿਹਾ ਸੀ ਜਦ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਨਾਂਅ ਹੀ ਬਹੁਤ ਮਕਬੂਲ ਸਨ । ਜੌਰਜ ਹੈਕਿਨ ਸਕੈਮਿਡਟ, ਸਟੈਨਸਲੋਸ਼ ਜ਼ਬਿਸਕੋ, ਪਰੈਂਕ ਗੌਟਿਚ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਚੌਥਾ ਨਾਂਅ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸ਼ੇਰ ਗੁਲਾਮ ਮੁਹੰਮਦ ਉਰਫ਼ ਗਾਮਾ ਦਾ ਗਿਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਨਾਮਵਰ ਭਲਵਾਨ ਸੀ, ਉਥੇ ਉਸਦੀ ਪੂਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅੱਗ ਉਤੇ ਤੁਰਨ ਵਰਗੀ ਸੀ। ਉਸਦਾ ਜਨਮ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸ਼ਹਿਰ ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ 1878 ਨੂੰ ਜੰਮੂ ਕਸ਼ਮੀਰ ਤੋਂ ਹਿਜਰਤ ਕਰਕੇ ਆਏ ਅਜ਼ੀਜ਼ ਬਖ਼ਸ਼ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਸ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਸਬੰਧ ਦਤੀਆ ਰਿਆਸਤ ਨਾਲ ਸੀ। ਪਰ ਜੰਮੂ ਰਿਆਸਤ ਦੇ ਰਾਜਾ ਗੁਲਾਬ ਚੰਦ ਦੇ ਸਤਾਉਣ ਸਦਕਾ ਇਹ ਪਰਿਵਾਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਆ ਵਸਿਆ ਸੀ।

ਉਹ.......... ਗ਼ਜ਼ਲ਼ / ਮਨਜੀਤ ਪੁਰੀ

ਬਣਾ ਕੇ ਫੁੱਲ ਕਾਗਜ਼ ਦੇ ਮਹਿਕ ਦੀ ਆਸ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਉਹ ਮੁਰਦਾ ਹੋ ਕੇ ਐਵੇਂ ਜੀਣ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਤੁਸੀਂ ਹੋ ਮਖ਼ਮਲੀ ਚੋਲੇ ‘ਚੋਂ ਜਿਸਨੂੰ ਲੱਭਦੇ ਫਿਰਦੇ
ਉਹ ਤਾਂ ਝੁੱਗੀਆਂ ਦੇ ਮੈਲੇ ਵਸਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਸ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਉਹ ਹੈ ਮਨਸੂਰ ਨਕਲੀ ਤੇ ਉਹਦੀ ਸੂਲੀ ਵੀ ਨਕਲੀ ਹੈ
ਤੇ ਸਾਡੇ ਸਾਹਵੇਂ ਨਕਲੀ ਮਰਨ ਦੀ ਉਹ ਰਾਸ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਹੈ ਅਜੀਬ ਉਹ ਕਿ ਉੱਡਦਿਆਂ ਦੇ ਖੰਭ ਕੱਟ ਦੇਵੇ
ਤੇ ਜੰਮਦੇ ਬੋਟਾਂ ਦੀ ਪਰਵਾਜ਼ ਲਈ ਅਰਦਾਸ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਝੂਲਦਾ ਸਦੀਕ ਦਾ ਸ਼ੰਮਲਾ......... ਲੇਖ / ਨਿੰਦਰ ਘੁਗਿਆਣਵੀ

ਮੁਹੰਮਦ ਸਦੀਕ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ  ਅਜਿਹਾ ਪਹਿਲਾ ਗਾਇਕ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਬਣਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਚੋਣ ਜਿੱਤ ਕੇ ਇਹ ਮਿੱਥ ਤੋੜ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਕਿ ਗਾਉਣ-ਵਜਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਲੋਕ ਹੁਣ ‘ਐਵੈ-ਕੈਵੇਂ’ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦੇ, ਸਗੋਂ ਬੜੀ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਲੈਣ ਲੱਗੇ ਹਨ। ਬੜੀ ਦੇਰ ਪਹਿਲਾਂ ਸਦੀਕ ਨੇ ਆਪਣੀ ਇੱਕ ਇੰਟਰਵਿਊ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਵੀ ਸੀ ਕਿ ਕੋਈ ਵੇਲਾ ਸੀ ਜਦੋਂ ਲੋਕ ਗਾਉਣ-ਵਜਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਏਨਾ ਚੰਗਾ ਨਹੀਂ ਸਨ ਸਮਝਿਆ ਕਰਦੇ ਤੇ ਸਿਰਫ਼ ਤੇ ਸਿਰਫ ਮੰਨੋਰੰਜਨ ਤੀਕ ਹੀ ਸਬੰਧ ਰੱਖਦੇ ਸਨ। ਕੇਵਲ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਗੀਤ ਸੁਣਦੇ ਸਨ ਤੇ ਤੁਰਦੇ ਬਣਦੇ ਸਨ। ਬਹੁਤੀ ਵਾਰ ਤਾਂ ਤੂੜੀ ਵਾਲੇ ਕੋਠੇ ਜਾਂ ਘਰ ਤੋਂ ਦੂਰ ਕਿਸੇ ਦੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਵਾਲੇ ਵਾੜੇ ਵਿੱਚ ਹੀ ਮੰਜੇ ਡਾਹ ਕੇ ਬਹਾ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਤੇ ਧੀਆਂ-ਭੈਣਾਂ ਦੇ ਮੱਥੇ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲੱਗਣ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ। ਰੋਟੀ-ਪਾਣੀ ਵੀ ਉਥੇ ਹੀ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।  ਜਿਉਂ-ਜਿਉਂ ਜ਼ਮਾਨਾ ਬਦਲਦਾ ਗਿਆ। ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਸੋਝੀ ਆਉਂਦੀ ਗਈ। ਵੱਡੇ ਘਰਾਂ ਦੇ ਮੁੰਡੇ-ਕੁੜੀਆਂ ਗਾਇਕ ਬਣਨ ਲੱਗੇ, ਤਿਓਂ-ਤਿਓਂ ਗਾਇਕੀ ਤੇ ਗਾਇਕਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਆਉਂਦੀ ਗਈ।

ਕਰਮਾਤੀ ਲੌਕਟਾਂ, ਨਗਾਂ, ਮੁੰਦਰੀਆਂ ਦਾ ਕਾਰੋਬਾਰ.......... ਲੇਖ / ਗੁਰਚਰਨ ਨੂਰਪੁਰ

ਅੱਜ ਵਿਗਿਆਨ ਨੇ ਹਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਬੇਮਿਸਾਲ ਤਰੱਕੀ ਕਰ ਕੇ ਨਵੇਂ ਕੀਰਤੀਮਾਨ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਮਨੁੱਖ ਜੀਵਾਂ ਦੀਆਂ ਅਤਿ ਬਰੀਕ ਜੀਨਜ਼ ਲੜੀਆਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਨਖੇੜਨ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਹਾਸਲ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪੁਲਾੜ ਵਿੱਚ ਬਸਤੀਆਂ ਵਸਾਉਣ ਲਈ ਯਤਨਸ਼ੀਲ ਹੈ। ਲੈਬ ਵਿੱਚ ਬਨਾਉਟੀ ਮਨੁੱਖੀ ਅੰਗਾਂ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੀ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਨੈਨੋ ਟੈਕਨਾਲਾਜੀ ਦੇ ਪਸਾਰ ਰਾਹੀਂ ਸਾਡਾ ਇੱਕ ਨਵੀ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਹੋਣ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਦਾ ਝੰਡੇ ਬੁਲੰਦ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਅੱਜ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਯੁੱਗ, ਕੰਪਿਊਟਰ ਦਾ ਯੁੱਗ ਆਦਿ ਨਾਮ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਸਾਡੀ ਸੋਚ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਖੁੰਡਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸਾਡੇ ਦੁਆਲੇ ਵੱਡੀ ਪੱਧਰ ਤੇ ਅੰਧਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ੀ ਰੂੜੀਵਾਦੀ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਦੇ ਜਾਲ ਸੁਟੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।

ਅੱਜ ਜਿੱਥੇ ਵਪਾਰੀ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਹੁਣ  ਭਗਵਾਨ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਪੇਟੈਂਟ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ ਇਹਦੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਕਰਾਮਾਤੀ ਲੌਕਟਾਂ ਨਗਾਂ ਮੁੰਦਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਕਰਕੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਹਿੱਤ ਬਜਾਰ ਵਿੱਚ ਲੈ ਆਂਦਾ ਹੈ ਉੱਥੇ ਬਣਦੀ ਰਕਮ ਵਸੂਲ ਕਰਕੇ ਕੀਤੇ ਕਰਾਏ ਪਾਠ ਵੀ ਮਹੱਈਆ ਕਰਵਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਸਾਧਾਂ ਸੰਤਾਂ ਦੀਆਂ ਵੱਖ ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਅਸ਼ੀਰਵਾਦਾਂ ਵੱਖ ਵੱਖ ਰੇਟਾਂ ‘ਤੇ ਬਜਾਰ ਵਿੱਚ ਵਿਕਣ ਲੱਗ ਪਈਆਂ ਹਨ।       

ਦਾਤੀ ਨੂੰ ਲਵਾ ਦੇ ਘੁੰਗਰੂ.......... ਲੇਖ / ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤ

ਪਹਿਲਾਂ ਜਦੋਂ ਖੇਤੀ ਦਾ ਮੂੰਹ-ਮੁਹਾਂਦਰਾ ਅਜੇ ਥੋੜਾ ਹੀ ਵਿਕਸਤ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਤਾਂ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਦੋ ਫ਼ਸਲਾਂ ਹਾੜੀ ਅਤੇ ਸਾਉਣੀ ਹੀ ਹੋਇਆ ਕਰਦੀਆਂ ਸਨ। ਹਾੜੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਕਣਕ ਨੂੰ ਰਾਣੀ ਫ਼ਸਲ ਦਾ ਦਰਜਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸੀ, ਕਿਓਂਕਿ ਇਸ ਨਾਲ ਹੀ ਹਰੇਕ ਘਰ ਦੀ ਰੋਟੀ ਚਲਦੀ ਸੀ। ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਅਖਾਣ ਸੀ “ਕਣਕ ਖੇਤ, ਕੁੜੀ ਪੇਟ, ਆ ਜਵਾਈਆ ਮੰਡੇ ਖਾ”। ਨਰਮਾ, ਚੌਲ, ਸੂਰਜਮੁਖੀ ਦੀ ਬੀਜ ਬਿਜਾਈ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੁੰਦੀ। ਕਪਾਹ ਬੀਜੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਅਤੇ “ਮੇਰੀ ਕੱਲ ਨੂੰ ਕਪਾਹ ਦੀ ਵਾਰੀ, ਵੇ ਡੰਡੀ ‘ਤੇ ਉਡੀਕੀਂ ਮਿੱਤਰਾ” ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਕਮਾਦ (ਗੰਨਾ) “ਗੁੜ ਖਾਂਦੀ ਗੰਨੇ ਚੂਪਦੀ ,ਆਈ ਜਵਾਨੀ ਸ਼ੂਕਦੀ” ਜਾਂ “ਕਾਲੀ ਤਿੱਤਰੀ ਕਮਾਦੋਂ ਨਿਕਲੀ, ਉਡਦੀ ਨੂੰ ਬਾਜ ਪੈ ਗਿਆ” ਵੀ ਗਾਇਆ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਬਾਜਰਾ, ਮੱਕੀ, ਸਣ, ਗੁਆਰਾ, ਚਰੀ, ਸਰ੍ਹੋਂ, ਤਾਰਾਮੀਰਾ, ਮੂੰਗੀ ਆਦਿ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦਾ ਜ਼ੋਰ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਪਰ ਸਭ ਤੋਂ ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲ ਹੁੰਦੀ ਸੀ, “ਕਣਕ  ਦੀ ਵਾਢੀ” ।  ਉਦੋਂ ਅੱਜ ਵਾਂਗ ਨਾ ਤਾਂ ਬਹੁ-ਫ਼ਸਲੀ ਚੱਕਰ ਸੀ, ਨਾ ਹੀ ਜ਼ਮੀਨ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਆਦੀ ਸੀ, ਨਾ ਹੀ ਕਣਕ ਦੇ ਨਾੜ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਾ ਕੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ ਉਪਜਾਊ ਸੀਨਾ ਸਾੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਬਲਦਾਂ ਵਾਲੇ ਗੱਡਿਆਂ ‘ਤੇ ਲਿਜਾ ਕੇ ਰੂੜੀ ਦੀ ਖ਼ਾਦ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਕਰਦੇ ਸਨ ਜਾਂ ਖਾਲੀ ਹੋਏ ਵਾਹਣ ਵਿੱਚ 5-7 ਦਿਨ ਲਈ ਇੱਜੜ ਬਿਠਾ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਹਰੀ ਖ਼ਾਦ ਲਈ ਸਣ ਜਾਂ ਗੁਆਰਾ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਵਾਹ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਮੁੱਛ ਫ਼ੁੱਟ ਆਜੜੀ ਟਿੱਚਰ ਕਰਨੋਂ ਵੀ ਟਾਲਾ ਨਹੀਂ ਸਨ ਵੱਟਿਆ ਕਰਦੇ, “ਹਾਕਾਂ ਮਾਰਦੇ ਬੱਕਰੀਆਂ ਵਾਲੇ, ਬੱਲੀਏ ਰੁਮਾਲ ਭੁੱਲ ਗਈ” । ਆਜੜੀ ਦੀ ਰੋਟੀ-ਚਾਹ-ਪਾਣੀ ਕਿਸਾਨ ਨੇ ਹੀ ਦੇਣਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਕਣਕ ਵੱਢਣੀ, ਫ਼ਲ੍ਹਾ, ਖੁਰਗੋ, ਸਲੰਘ, ਤੰਗਲੀ, ਦੋ-ਸਾਂਗਾ, ਪੈਰੀ ਵਰਗੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਤੋਂ ਬੱਚਾ ਬੱਚਾ ਜਾਣੂੰ ਸੀ। ਵਾਢੀ ਸਿਰ ‘ਤੇ ਆਈ ਵੇਖ ਕਿਸਾਨ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਗਿੱਲੀ ਕੀਤੀ ਦੱਭ, ਕਾਹੀ ਤੋਂ ਕਣਕ ਦੀਆਂ ਭਰੀਆਂ ਬੰਨ੍ਹਣ ਲਈ ਬੇੜਾਂ ਤਿਆਰ ਕਰ ਲਿਆ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਇਸ ਮੌਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਬੁੱਲ੍ਹ ਵੀ ਇਓਂ ਫਰਕਣੋਂ ਨਹੀਂ ਸਨ ਰੁਕਿਆ ਕਰਦੇ :

ਵਹੁਟੀ ਦਾ ਫੋਨ………. ਲਾਵਿ ਵਿਅੰਗ / ਮਲਕੀਅਤ ਸੁਹਲ

ਅੱਧੀ ਰਾਤੀਂ  ਵਹੁਟੀ ਜੀ  ਦਾ,
ਆ ਗਿਆ ਯਾਰੋ  ਮੈਨੂੰ  ਫੋਨ ।
ਉੱਚੀ - ਉੱਚੀ  ਰੋਵਣ  ਲਗੀ,
ਆ ਗਿਆ ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਫਿਰ ਰੋਣ।

ਕਹਿੰਦੀ  ਮੈਥੋਂ  ਸੱਸ-ਸਿਆਪਾ,
ਰੋਜ ਨਹੀਂ ਹੈ  ਕਰਿਆ ਜਾਂਦਾ।
ਮਾਂ  ਤੇਰੀ ਹੈ  ਬੜੀ  ਕਪੱਤੀ,
ਰੋਜ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ ਲੜਿਆ ਜਾਂਦਾ।

ਸੁਭ੍ਹਾ- ਸਵੇਰੇ   ਸ਼ਾਮੀਂ  ਵੇਖੋ,
ਰਹਿੰਦਾ ਤੇਰਾ  ਪਿਉ  ਸ਼ਰਾਬੀ।
ਉਹ ਪੀ ਕੇ ਦਾਰੂ ਚੀਕਾਂ ਮਾਰੇ,
ਗਾਲਾਂ  ਕਢ੍ਹੇ  ਕਰੇ  ਖਰਾਬੀ।

ਪ੍ਰੋ. ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਜਨਵਾਦੀ ਲੇਖਕ ਸੰਘ ਅਤੇ ਵਿਰਸਾ ਵਿਹਾਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਲੋਂ ਸਨਮਾਨਿਤ.......... ਸਨਮਾਨ ਸਮਾਰੋਹ

ਜਨਵਾਦੀ ਲੇਖਕ ਸੰਘ ਅਤੇ ਵਿਰਸਾ ਵਿਹਾਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਨੇ ਪਰਵਾਸੀ ਗ਼ਜ਼ਲਗੋ ਕੈਲਗਰੀ ਨਿਵਾਸੀ ਪ੍ਰੋ. ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿਚ ਮਈ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਐਤਵਾਰ ਨੂੰ ਇਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸਮਾਰੋਹ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਤਰਨਤਾਰਨ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਪ੍ਰੇਮੀਆਂ ਨੇ ਭਾਰੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਇਕ ਕਵੀ ਦਰਬਾਰ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਜਿਸ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕਵੀਆਂ ਨੇ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸ਼ਾਇਰ ਅਤੇ ਵਕੀਲ ਅਜਾਇਬ ਸਿੰਘ ਹੁੰਦਲ ਨੇ ਇਸ ਦੀ ਸਦਾਰਤ ਕੀਤੀ। ਸਟੇਜ ਸੰਚਾਲਣ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿਧ ਸ਼ਾਇਰ ਦੇਵ ਦਰਦ ਨੇ ਕੀਤਾ। ਪ੍ਰੋ. ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਂਦਿਆਂ ਉਹਨਾ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਪ੍ਰੋ. ਸੰਧੂ ਨੇ 65 ਸਾਲ ਦੇ ਹੋਣ ਪਿਛੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵੱਲ ਮੁਹਾੜਾਂ ਮੋੜੀਆਂ ਤੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਲਿਖਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਹੁਣ 75 ਸਾਲ ਦੇ ਹੋਣ ਤਕ ਉਹਨਾਂ ਨੇ 500 ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਿਆਰੀ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਸੱਤ ਕਿਤਾਬਾਂ ਛਪ ਚੁਕੀਆਂ ਹਨ। (1) ਗਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਗੀਤ ਤੂੰ 2003 (2) ਜੋਤ ਸਾਹਸ ਦੀ ਜਗਾ 2005 (3) ਬਣ ਸੁਆ ਤੂੰ 2006 (4) ਰੌਸ਼ਨੀ ਦੀ ਭਾਲ 2007 (5) ਸੁਲਗਦੀ ਲੀਕ 2008 (6) ਗੀਤ ਤੋਂ ਸੁਲਗਦੀ ਲੀਕ ਤਕ 2009 (7) ਢਲ ਰਹੇ ਐ ਸੂਰਜਾ 2011। 2003 ਵਿਚ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰ ਗੀਤ ‘ਓ ਕੈਨੇਡਾ’ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਵਰਸ਼ਨ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜੋ ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਆਰਕਾਈਵਜ਼ ਵਿਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। 2005 ਵਿਚ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ‘ਓ ਕੈਨੇਡਾ’ ਅਤੇ ਅਤੇ ਅਲਬਰਟਾ ਸੂਬੇ ਦੇ ਗੀਤ ‘ਅਲਬਰਟਾ’ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਵਰਸ਼ਨ ਅਲਬਰਟਾ ਸੂਬੇ ਦੀ ਅਸੈਂਬਲੀ ਦੇ ਸਥਾਈ ਰੀਕਾਰਡ ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਤੇ ਪ੍ਰੋ. ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਨੂੰ ਇਕ ਮੈਡਲ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।ਕੈਨੇਡਾ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਕਈ ਉਘੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਹੁਣ ਤਕ ਪ੍ਰੋ. ਸੰਧੂ ਨੂੰ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕਰ ਚੁਕੀਆਂ ਹਨ।

ਜੇ.......... ਗ਼ਜ਼ਲ / ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ

ਮਿਲ਼ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਦੇ ਮਹਿਰਮ ਮੌਸਮ  ਹਸੀਨ ਹੁੰਦਾ
ਪਤਝੜ  ਬਹਾਰ ਹੁੰਦੀ  ਹਰ ਦਿਨ  ਰੰਗੀਨ ਹੁੰਦਾ

ਸਾਨੂੰ  ਵਿਸਰਦਾ ਨਾ  ਕੋਈ  ਸੁਹਜ  ਤੇ  ਸਲੀਕਾ
ਜਿ਼ੰਦਗੀ ‘ਚੋਂ ਸਾਡੀ ਗ਼ਾਇਬ ਜੇ ਨਾ ਸ਼ੁਕੀਨ ਹੁੰਦਾ

ਅੱਲ੍ਹਾ ਜੇ  ਹੋਵੇ  ਸੱਜਣ  ਸੱਜਣ  ਜੇ  ਹੋਵੇ  ਅੱਲ੍ਹਾ
ਬੰਦਗੀ ਤੇ ਇਸ਼ਕ ਦੇ  ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਮਹੀਨ ਹੁੰਦਾ

ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਫੇਰੀ ( ਭਾਗ 2 )........... ਸਫ਼ਰਨਾਮਾ / ਯੁੱਧਵੀਰ ਸਿੰਘ

ਮੈਲਬੌਰਨ ਤੋਂ  ਸਿਡਨੀ ਦੀ ਦੂਰੀ ਤਕਰੀਬਨ 710 ਕਿ.ਮੀ. ਹੈ ਜਹਾਜ਼ ਦੀ ਰਫਤਾਰ 650 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਪ੍ਰਤੀ ਘੰਟਾ ਸੀ । ਸਵਾ ਘੰਟੇ ਦਾ ਸਫਰ ਹੈ ਮੈਲਬੌਰਨ ਤੋਂ  ਸਿਡਨੀ ਦਾ । ਜਿ਼ਆਦਾ ਟਾਇਮ ਤਾਂ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਚੜਾਉਣ, ਉਤਾਰਣ ਤੇ ਏਅਰਪੋਰਟ ਦੀ ਸੁਰੰਗ ਤੇ ਲੈ ਕੇ ਜਾਣ ਵਿਚ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਹਵਾ ਵਿਚ ਤਾਂ ਟਾਇਮ ਬਹੁਤ ਜਲਦੀ ਲੰਘਦਾ ਹੈ । ਲੋਕਲ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀ ਫਲਾਈਟ ਜਿਆਦਾ ਉਚੀ ਵੀ ਨਹੀ ਉਡਦੀ । ਇਹ ਤਜ਼ਰਬਾ ਮੈਂ ਉਡਦੇ ਜਹਾਜ਼ ਦੇ ਵਿਚ ਬਾਹਰ ਦੀ  ਫੋਟੋ ਖਿੱਚ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਫੇਸਬੁੱਕ ਤੇ ਚਾੜ੍ਹ ਕੇ ਕੀਤਾ । ਮੋਬਾਇਲ ਦਾ ਸਿਗਨਲ ਵੀ ਵੱਡੇ ਪਿੰਡਾਂ ਤੋਂ  ਟੱਪਦੇ ਸਮੇਂ ਕਾਫੀ ਸਹੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਸੀ । ਅੰਤਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਲਾਈਟ ਵਿਚ ਖਾਣ ਪੀਣ ਖੁੱਲਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ । ਬੀਅਰ, ਵਿਸਕੀ, ਜੂਸ, ਕੋਲਡ ਡਰਿੰਕ ਤੇ ਹਲਕੇ ਸਨੈਕਸ ਛੋਟੀ ਫਲਾਈਟ ਵਿਚ ਵੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ । ਜਹਾਜ਼ ਨਿਊ ਸਾਊਥ ਵੇਲਜ਼ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਸੀ । ਸਿਡਨੀ ਸ਼ਹਿਰ ਦੂਰ ਤੋਂ ਹੀ ਦਿਖਣ ਲੱਗ ਗਿਆ ਸੀ । ਸਿਡਨੀ ਦੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਉਪੇਰਾ ਥੀਏਟਰ ਦੇ ਵੀ ਜਹਾਜ਼ ਦੇ ਵਿਚੋਂ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰ ਲਏ ਸੀ । ਜਹਾਜ਼ ਦੇ ਪਾਇਲਟ ਨੇ ਸਿਡਨੀ ਦੇ ਕਿੰਗ ਸਮਿੱਥ ਏਅਰਪੋਰਟ ਤੇ ਉਤਰਨ ਦੀ ਸੂਚਨਾ ਦਿੱਤੀ । ਨਾਲ ਹੀ ਦੱਸ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਜਿਸ ਨੇ ਲਾਸ ਏਂਜਲਸ ਜਾਂ ਸੈਨ ਫਰਾਂਸਿਸਕੋ ਜਾਣਾ ਹੈ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸਿਡਨੀ ਏਅਰਪੋਰਟ ਤੋਂ ਅਗਲਾ ਜਹਾਜ਼ ਕਿਵੇਂ ਫੜਨਾ ਹੈ । ਜਹਾਜ਼ ਮਿੱਥੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ 10 ਮਿੰਟ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ  ਸੁਰੰਗ ਨਾਲ ਲਿਆ ਕੇ ਲਗਾ ਦਿੱਤਾ ।  ਹੈਂਡਬੈਗ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਸੁਰੰਗ ਦੇ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲੇ ਤਾਂ ਅੱਗੇ ਏਅਰਲਾਈਨਜ ਸਟਾਫ਼ ਨੇ ਦੱਸ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਲਾਸ ਏੇਂਜਲਸ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਜਹਾਜ਼, ਨਾਲ ਦੇ ਗੇਟ ਤੇ ਹੀ ਖੜਾ ਹੈ  ਤੇ 320 ਤੇ ਸਿਡਨੀ ਤੋਂ  ਚੱਲੇਗਾ । ਮੈਂ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਫਲਾਈਟ ਇਕ ਘੰਟੇ ਤੱਕ ਹੈ,  ਸੋ ਦੋ ਘੁੱਟ ਕੌਫੀ ਦੇ ਮਾਰਦੇ ਹਾਂ, ਨਾਲੇ ਸਿਡਨੀ ਏਅਰਪੋਰਟ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ । ਫਿਰ ਫੇਸਬੁੱਕ ਤੇ ਸਿਡਨੀ ਦਾ ਸਟੇਟਸ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਪਰ ਇਹ ਨਹੀਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਕਿੱਥੇ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ । ਇੱਥੇ ਹੋਰ ਕਾਫੀ ਲੋਕ ਐਲ ਏ ਦੀ ਫਲਾਈਟ ਲਈ ਪਹੁੰਚ ਰਹੇ ਸਨ ।

ਸੋਚ ਵਿਚਾਰ ਦਾ ਵਿਕਾਸ............ ਲੇਖ / ਗੁਰਚਰਨ ਨੂਰਪੁਰ

ਇਸ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦਾ ਹਰ ਜਰ੍ਹਾ ਆਪਣਾ ਰੂਪ ਵਟਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਧਰਤੀ ਸੂਰਜ ਚੰਦ ਤਾਰੇ ਹਰ ਪਲ ਬਦਲ ਰਹੇ ਹਨ । ਸਮੇਂ ਦੇ ਹਰ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਜਾਰੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਹਰ ਸੈ਼ਅ ਬਦਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਅੱਜ ਤੋਂ ਪੰਜਾਹ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਦੁਨੀਆਂ ਅੱਜ ਵਰਗੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਅੱਜ ਤੋਂ ਪੰਜਾਹ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਦੀ ਦੁਨੀਆਂ ਅੱਜ ਨਾਲੋਂ ਹੋਰ ਜਿਆਦਾ ਵੱਖਰੀ ਹੋਵੇਗੀ।

ਜੇਕਰ ਸੋਚ ਵਿਚਾਰ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ ਤਾਂ ਆਉਣ ਵਾਲਾ ਕੱਲ੍ਹ ਜੋ ਸਵਾਲ ਖੜੇ ਕਰੇਗਾ ਉਹਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਸਾਨੂੰ ਨਿਰਉੱਤਰ ਹੋਣਾ ਪਵੇਗਾ। ਅਲਬਰਟ ਸ਼ਵੀਟਜ਼ਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ‘ਸੋਚ ਵਿਚਾਰ ਦਾ ਤਿਆਗ ਕਰਨਾ ਰੂਹਾਨੀ ਦਿਵਾਲੀਆਪਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।’

ਸਮੇਂ ਦੇ ਬੀਤਣ ਨਾਲ ਗਿਆਨ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਆਏ ਇੰਕਲਾਬ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਤੱਥ ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਦੀਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਝ੍ਰੂਠੇ ਸਾਬਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਵਹਿਮ ਦਾ ਇਲਾਜ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਸਮੇਂ ਨਾਲ ਬੰਦੇ ਦੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਬਦਲ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਗੁਰਦੇ, ਲਹੂ, ਅੱਖਾਂ, ਖੂਨ ਆਦਿ ਦੂਜਿਆਂ ਦੇ ਕੰਮ ਆ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਮਹਾਂਮੂਰਖ .......... ਅਭੁੱਲ ਯਾਦਾਂ / ਤਰਸੇਮ ਬਸ਼ਰ

ਬਾਬਾ ਜੋਰਾ ਦਾਸ - ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਸ਼ਖਸ਼ੀਅਤ ਜਿਸਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਗੈਰਹਾਜ਼ਰੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪਿੰਡ ਦੇ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਕਬੂਲਿਆ ਜਾਂਦਾ । ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਬਚਪਨ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ । ਪਿੰਡ ਦਾ ਮੰਦਰ ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਮਿਊਨਟੀ ਸੈਂਟਰ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਪੂਰਾ ਦਿਨ ਪਿੰਡ ਦੇ ਬਜੁਰਗ, ਨੌਜੁਆਨ ਬੈਠਦੇ, ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੇ ਤੇ ਚਾਹ ਪਾਣੀ ਵੀ ਚਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ । ਸਾਡੇ ਵਰਗੇ ਸ਼ਰਾਰਤਾਂ ਕਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ । ਇਸੇ ਮੰਦਰ ਤੇ ਹੀ ਬਾਬਾ ਜੋਰਾ ਦਾਸ ਸਾਲ ਛਿਮਾਹੀ ਆਉਂਦੇ । ਹਰ ਵਰ੍ਹੇ ਮੰਦਰ ‘ਤੇ ਲੱਗਣ ਵਾਲੇ ਮੇਲੇ ‘ਤੇ ਤਾਂ ਉਹ ਮੁੱਖ ਮਹਿਮਾਨ ਹੀ ਹੁੰਦੇ । ਜਦੋਂ ਬਾਬਾ ਜੋਰਾ ਦਾਸ ਪਿੰਡ ਦੇ ਮੰਦਰ ਤੇ ਆਉਂਦੇ ਤੇ ਕੁਛ ਦਿਨ ਰਹਿੰਦੇ ਤਾਂ ਰੌਣਕਾਂ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀਆਂ । ਜੋ ਦੇਰ ਰਾਤ ਤੱਕ ਚੱਲਦੀਆਂ । ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਲਗਭੱਗ ਬੱਚੇ ਹੀ ਸਾਂ ਪਰ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਿਰ ਕੱਢ ਨੌਜੁਆਨ ਬਾਬਾ ਜੋਰਾ ਦਾਸ ਦੇ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਰੰਗੇ ਹੋਏ ਸਨ । ਨੇੜੇ ਤੇੜੇ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਨੌਜੁਆਨ ਵੀ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਆ ਜਾਂਦੇ ਤੇ ਫਿਰ ਵਾਜੇ ਢੋਲਕੀਆਂ ਨਾਲ ਸੰਗਤ ਸੱਜਦੀ ਤੇ ਬਾਬਾ ਜੋਰਾਦਾਸ ਦੇ ਲਿਖੇ ਭਜਨਾਂ ਦਾ ਦੌਰ ਚਲਦਾ । ਇਸਨੂੰ ਮੇਰੇ ਦਾਦਾ ਜੀ ਉਹਨਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਨ ਰਸ ਕਹਿ ਕੇ ਭੰਡਦੇ । ਮੇਰੇ ਤੇ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਅਸਰ ਸੀ । ਸ਼ਾਇਦ ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਹੀ ਮੈਂ ਬਾਬਾ ਜੋਰਾ ਦਾਸ ਦੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ  ਨਾ ਕਬੂਲ ਸਕਿਆ ਪਰ ਪਿੰਡ ਦੇ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਵਸੀ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ਖਸ਼ੀਅਤ ਦੀ ਖੁਸ਼ਬੋ ਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਅਲੱਗ ਹੋ ਸਕਦਾ ਸੀ । ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਡੇਰਾ ਜਗਰਾਓ ਦੇ ਨੇੜੇ ਕਿਸੇ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਸੀ । ਜੇਕਰ ਉਹ ਸਾਡੇ ਪਿੰਡ ਨਾ ਆਉਂਦੇ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਮੁੰਡੇ ਉਥੇ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ । ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਲਈ ਉਹ ਪਿੰਡ ਦੇ ‘ਮਹਾਤਮਾ‘ ਸਨ ।

ਗੰਢਿਆਂ ਦੀ ਚਟਣੀ ਚੰਗੀ …ਗੋਭੀਆਂ ਤੋਂ ਕੀ ਲੈਣਾ……… ਵਿਅੰਗ / ਗੱਜਣਵਾਲਾ ਸੁਖਮਿੰਦਰ

ਤੁਹਾਡੇ ਤਾਂ ਬਈ ਬਾਹਰ ਵਾਲਿਓ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਸ਼ੁਧ  ਤੇ ਅਸਰ ਦਾਇਕ ਵਾਲੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਚਾਹੇ ਅੱਖਾਂ ਮੀਟ ਕੇ ਲੌ ਲਵੋ ।ਪਰ ਸਾਡੇ ਤਾਂ ਐਧਰ ਹਰ ਪਾਸੇ ਬਾਂ ਬਾਂ ਹੋਈ ਪਈ ਹੈ । ਰੰਗਲੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਪੌਣ ਜ਼ਹਿਰੀਲੀ ਹੋ ਗਈ ਐ ।ਉਤਲਾ ਹੇਠਲਾ ਪਾਣੀ  ਗੰਦਲਾ ਹੋ ਗਿਆ ਤੇ  ਸਬਜ਼ੀ ਵਨਾਸਪਤੀ ਚਾਰੇ ਪੱਠੇ ਵਿਹੁ ਨਾਲ ਭਰੇ ਪਏ ਹਨ ।ਜਿਸ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਤੱਕੋ ;ਜਿਸ ਨੂੰ ਹੱਥ ਲਾਉ  ਨਿਰੀ ਜ਼ਹਿਰ ਦਿਸ ਰਹੀ ਹੈ ।ਮੰਡੀ ‘ਚ ਸਬਜ਼ੀ ਲੈਣ ਜਾਈਦਾ ਤਾਂ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਕੇ ਰੱਖੀਆਂ ਪਈਆਂ ਨੂੰ ਵੇਖ ਡਰ ਆਉਂਦਾ ਕਿਧਰੇ ਤਾਜ਼ੀ ਛਿੜਕੀ ਦੁਆਈ ਵਾਲੀ ਜਾਂ ਟੀਕੇ ਲਾਇਆਂ ਵਾਲੀ ਜੁਆਕਾਂ ਦੇ ਮੁੰਹ ‘ਚ ਨਾ ਪੈ ਜੇ  ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਸਾਰਿਆਂ ਦੀਆਂ ਵਰਾਛਾਂ ਚਮਲਾਈ ਜਾਣਗੀਆਂ।ਮੰਡੀ ‘ਚ ਪੀਲੇ ਰੰਗ ਦੀ ਮੂਲੀਆਂ ਤੇ ਚੌੜੇ ਪੱਤਿਆਂ ਵਾਲਾ ਮੱਲਿਆ ਹਾਥੀ ਦੇ ਕੰਨਾਂ ਵਰਗਾ ਚੌੜਾ  ਪਾਲਕ ਦਿਸਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਲੱਗਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦਾ ਇਨਾਂ ਤੇ  ਗੰਦੇ ਨਾਲੇ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਹੋਈ ਹੈ   ॥ਸਜਾ ਕੇ ਚਮਕਾ ਕੇ ਰੱਖੇ ਕੂਲੇ ਕੂਲੇ ਚਿਕਣੇ ਵੈਂਗਣ ਰੇੜੀਆਂ ਤੇ ਪਏ  ਐਂ ਲਗਦੇ ਜਿਵੇਂ ਜ਼ਹਿਰ ਦੇ ਗੋਲੇ ਟਿਕਾ ਕੇ ਰੱਖੇ ਹੋਣ । ਦੁਆਈ ਛਿੜਕੇ ਬਗੈਰ ਤਾਂ  ਮੰਡੀ ਲਿਉਣ ਜੋਗੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੋਣੇ ਸੁੰਡਾਂ ਨੇ ਅੰਦਰ ਸੁੰਰਗਾਂ ਬਣਾ ਲੈਣੀਆਂ  ਸੀ ।ਇੰਨਾਂ ਬਤੂਆਂ ਦਾ ਭੁੜਥਾ ਖਾ ਲੋ ਜਾਂ ਸਣੇ ਪੂਛਾਂ ਵਾਲੇ ਬਣਾ ਲਉ ਘੰਟੇ ਬਾਅਦ ਜਵਾੜੇ ਪੱਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।ਕਿਸੇ ਵੇਲੇ ਦੁੱਧ ਪਾ ਕੇ ਬਣਾਏ ਕੱਦੂ ਦੀ ਸਬਜ਼ੀ ਮੂੰਹੋਂ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲਹਿੰਦੀ ਹੁਣ ਚਾਹੇ ਮਲਾਈਆਂ ਪਾ ਲੋ  ਸੁਆਦ ਈ ਕਸੈਲਾ ਹੋ ਗਿਆ  ਫੋਕੜ ਜੇਹੀ ਬਣਦੀ ਹੈ । ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਪਰਧਾਨ ਸਬਜ਼ੀ ਫੁੱਲਗੋਭੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਖਾਧਿਆਂ ਮੂੰਹ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅੱਕਦਾ ਅੱਜ ਪਹਿਲੀ ਬੁਰਕੀ ਪਾੲਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਹੋਰ ਈ ਬਕ ਬਕੀ ਜੇਹੀ  ਜ਼ਾਇਕਾ ਹੀ ਖਤਮ ਹੋ ਗਿਆ  ।

ਪੰਜਾਬੀ ਗਾਇਕ ਅਮਰਿੰਦਰ ਗਿੱਲ, ਫਿ਼ਰੋਜ਼ ਖ਼ਾਨ ਤੇ ਕਮਲ ਗਰੇਵਾਲ ਇੰਪੀਰਿਅਲ ਕਾਲਜ ਆਫ਼ ਟਰੇਡਜ਼ ਐਡੀਲੇਡ ਵਿਖੇ .......... ਰੂ ਬ ਰੂ / ਕਰਨ ਬਰਾੜ

ਇੰਪੀਰਿਅਲ ਕਾਲੇਜ ਆਫ਼ ਟਰੇਡਜ਼ ਐਡੀਲੇਡ ਵਿਖੇ ਪੰਜਾਬੀ ਗਾਇਕੀ ਦੇ ਚਮਕਦੇ ਸਿਤਾਰੇ ਅਮਰਿੰਦਰ ਗਿੱਲ, ਫ਼ਿਰੋਜ਼ ਖਾਨ ਅਤੇ ਕਮਲ ਗਰੇਵਾਲ ਹੋਰਾਂ ਦਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨਾਲ ਰੂਬਰੂ ਪ੍ਰੋਗ੍ਰਾਮ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ । ਇਸ ਮੌਕੇ ਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੇ ਅਮਰਿੰਦਰ ਗਿੱਲ ਦੇ ਗਾਏ ਹੋਏ ਗੀਤਾਂ ਤੇ ਡਾਂਸ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਕੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਰੰਗ ਬੰਨ੍ਹ ਦਿੱਤਾ । ਆਏ ਹੋਏ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਦਿਲਕਸ਼ ਅਵਾਜ਼ ‘ਚ ਸੁਰੀਲੇ ਗੀਤ ਗਾ ਕੇ ਸਰੋਤਿਆਂ ਨੂੰ ਕੀਲ ਲਿਆ । ਅਮਰਿੰਦਰ ਗਿੱਲ ਹੋਰਾਂ ਦਾ ਕਾਲਜ ਆਓਣਾ ਹੋਰ ਵੀ ਸਾਰਥਕ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿਓਂਕਿ ਅਮਰਿੰਦਰ ਗਿੱਲ ਖੁਦ ਵੀ ਅਗਰੀਕਲਚਰ ਵਿਸ਼ੇ ਦੇ ਮਾਹਰ ਹਨ ਅਤੇ ਇੰਪੀਰਿਅਲ ਕਾਲਜ ਵੀ ਪੂਰੇ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਵਿਚ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਐਡਵਾਂਸ ਡਿਪਲੋਮਾ ਆਫ਼ ਹਾਰਟੀਕਲਚਰ (ਬਾਗਬਾਨੀ ) ਦੀ ਸਿਖਿਆ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕੋ ਇਕ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਕਾਲਜ ਹੈ । 

ਪੌੜੀ........... ਕਹਾਣੀ / ਲਾਲ ਸਿੰਘ ਦਸੂਹਾ

ਉਸਦੀ ਤਿੱਖੀ-ਬਰੀਕ ਆਵਾਜ਼ ਮੈਨੂੰ ਜਾਣੀ –ਪਛਾਣੀ ਲੱਗੀ ,ਪਰ ਉਸਦਾ ਘੋਨ-ਮੋਨ ਜਿਹਾ ਚਿਹਰਾ , ਭਰਵੀਂ –ਭਰਵੀਂ ਦੇਹ , ਢਿੱਲੜ ਜਿਹੇ ਅੰਗ-ਪੈਰ ਮੇਰੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਾਕਿਫ਼ਕਾਰ ਨਾਲ ਮੇਲਂ ਨਾ ਖਾਂਦੇ ।
‘ਕਿੱਥੇ ਜਾਣਾ ਬਾਊ ...। ‘ ਦਾ ਸੰਖੇਪ ਜਿਹਾ ਵਾਕ ਮੇਰੇ ਜ਼ਿਹਨ ‘ਤੇ ਬੋਝ ਬਣਿਆ , ਇਕ-ਟੱਕ ਉਸ ਵੱਲ ਦੇਖਦਾ ਰਿਹਾ ।
ਮੇਰੇ ਮੂੰਹੋਂ ਨਿਕਲਿਆ ਮੇਰੇ ਪਿੰਡ ਦਾ ਨਾਂ “ਫਤੇਪੁਰ “ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਉਸ ਤੱਕ ਪੁੱਜਾ ਵੀ ਸੀ ਕਿ ਨਹੀਂ, ਪਰ ਇੱਕ ਛੀਂਟਕੜਾ ਜਿਹਾ ਮੁੰਡਾ ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਦੀ ਤਾਕੀ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਝੱਟ ਮੇਰੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਖੜੋਇਆ – “ ਐਹੋ ਜਿਹੀ ਨਿੱਕੀ ਸ਼ੈਅ ਕੋਈ ਨਈਂ ਖੜਦਾ , ਮੋਟੇ ਭਾੜੇ ਨੂੰ ਪੈਂਦੇ ਆ ਸਾਰੇ ...। “
ਅਗਲੇ ਹੀ ਪਲ ਉਸਨੇ ਮੇਰੇ ਪੈਰਾਂ ਲਾਗੇ ਪਈ ਪੌੜੀ ਪਹਿਲਾਂ ਟਰੱਕ-ਬਾਡੀ ਨਾਲ ਢੋਅ ਲਾ ਕੇ ਖੜ੍ਹੀ ਕਰ ਲਈ । ਫਿਰ ਡਾਲੇ ਵੰਨੀਉਂ ਉੱਪਰ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਇਸ ਅੰਦਰ ਭਰੀ ਬੱਜਰੀ ‘ਤੇ ਟਿਕਦੀ ਕਰ ਲਈ ।
“ ਤੁਸੀਂ ਅੰਦਰ ਆ ਜਾਓ ਐਥੇ , ਮੇਰੇ ਲਾਗੇ , “ ਕਲੱਚ – ਰੇਸ ਦੀ ਤਰਤੀਬ ਮੁੜ ਤੋਂ ਜੋੜ ਕੇ ਸਹਿਜ ਚਾਲੇ ਤੁਰਨ ਲੱਗੇ

ਥ੍ਰੀ ਜ਼ੀ ਐਂਟਰਟੇਨਰ ਦਾ ਐਡੀਲੇਡ ’ਚ ਇਕ ਹੋਰ ਸਫਲ "ਵਤਨੋਂ ਦੂਰ ਮੇਲਾ"……… ਕਰਨ ਬਰਾੜ

ਐਡੀਲੇਡ : ਥ੍ਰੀ ਜ਼ੀ ਐਂਟਰਟੇਨਰ ਵੱਲੋਂ ਕਰਵਾਏ ਗਏ ਭੰਗੜਾ ਵੋਰੀਅਰਸ ਨਾਂ ਦੇ ਅਮਰਿੰਦਰ ਗਿੱਲ, ਫ਼ਿਰੋਜ਼ ਖਾਨ ਅਤੇ ਕਮਲ ਗਰੇਵਾਲ ਦੇ ਸ਼ੋਅ ਦੀ ਕਾਮਯਾਬੀ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਇਕ ਬਾਰ ਫੇਰ ਤਿਰਮਾਨ ਗਿੱਲ, ਅਮਰਜੀਤ ਗਰੇਵਾਲ, ਰਿਪਨ ਗਿੱਲ, ਭਰਤ ਕੈਂਥ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਜੋਤ ਸਾਹਨੀ ਦੀ ਸੁਚੱਜੀ ਅਗਵਾਈ ਨੂੰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਮੇਸ਼ਾ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਕਤ ਦੀ ਬੇਕਦਰੀ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਇਹ ਸ਼ੋਅ ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ ਗਿਲੇ ਸ਼ਿਕਵੇ ਦੂਰ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਮੁਕਾਮ ਤੇ ਪਹੁੰਚਿਆ। ਸ਼ੋਅ ਦਾ ਆਗਾਜ਼ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦੇ ਲੋਕਲ ਗਾਇਕ ਵੀਰ ਭੰਗੂ ਦੀ ਰਸ ਭਰੀ ਅਤੇ ਬੁਲੰਦ ਆਵਾਜ਼ ਨਾਲ ਹੋਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਥੱਲੇ ਤਿੰਨ ਗੀਤ ਗਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਸੰਕੇਤ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨੌਜਵਾਨ ਗਾਇਕ ਕਮਲ ਗਰੇਵਾਲ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹਿੱਟ ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਕੁਝ ਇਕ ਹੋਰ ਗਾਇਕਾਂ ਦੇ ਲੋਕਪ੍ਰਿਆ ਗੀਤ ਗਾ ਕੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦਾ ਪਿਆਰ ਕਬੂਲਿਆ। ਪਰ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਬਾਰੇ ਆਮ ਚਰਚਾ ਸੀ ਕਿ ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਬੱਬੂ ਮਾਨ ਦੇ ਨਕਸ਼ੇ ਕਦਮ ਤੇ ਚੱਲ ਰਹੇ ਹੋਣ।

ਰੰਗ ਬਦਲਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ........... ਨਜ਼ਮ/ਕਵਿਤਾ / ਹਰਦੀਪ ਕੌਰ, ਲੁਧਿਆਣਾ

ਇਨਸਾਨ ਨੂੰ ਅੱਜ ਫੇਰ ਮੈਂ
ਰੰਗ ਬਦਲਦੇ ਦੇਖਿਆ ,
ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ ਅੱਜ ਫੇਰ ਮੈਂ
ਚੌਰਾਹੇ ਤੇ ਜਲਦੇ ਦੇਖਿਆ,

ਮਿਟ ਗਈਆਂ ਨੇ ਚਾਹਤਾਂ
ਦਿਲਾਂ ‘ਚ ਰੂਹਾਂ ਵਾਸਤੇ,
ਜਿਸਮਾਂ ਨੂੰ ਅੱਜ ਫੇਰ ਮੈਂ
ਅੱਗ ‘ਚ ਸੁਲਘਦੇ ਦੇਖਿਆ

ਮਾਂ ਤੇ ਮੇਰੀ ਕਵਿਤਾ.......... ਨਜ਼ਮ/ਕਵਿਤਾ / ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਐੱਸ.

ਮਾਂ
ਤੂੰ ਹੀ ਦੱਸ
ਮੈਂ ਕਿੰਝ ਲਿਖਾਂ
ਤੇਰੇ ਨਾਮ ਦੀ ਕੋਈ
ਸੋਹਣੀ ਜਿਹੀ ਕਵਿਤਾ
ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ
ਤੇਰੇ ਲਾਡ ਦੀ
ਪਿਆਰ ਦੀ
ਤੇ ਦੁਲਾਰ ਦੀ
ਝਲਕ ਦਿਸੇ।

ਨਹੀਓਂ ਭੁੱਲਣਾ ਵਿਛੋੜਾ ਮੈਨੂੰ ਤੇਰਾ - ਡਾ. ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਬੈਂਸ ………… ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ / ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤੀਮਾਨ


20 ਮਈ 2012 ਦਾ ਦਿਨ ਸੀ। ਹਰ ਰੋਜ਼ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਵੇਰੇ ਸਾਈਕਲ ਚੁੱਕਿਆ ਤੇ ਬੱਸ ਸਟੈਂਡ ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਸਾਈਕਲ ਦਾ ਸਟੈਂਡ ਲਾਇਆ ਤੇ ਅਖਬਾਰਾਂ ਵਾਲੇ ਤੋਂ ਐਤਵਾਰ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਸਾਰੇ ਹੀ ਅਖਬਾਰ ਖਰੀਦ ਲਏ। ਐਤਵਾਰ ਨੂੰ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਮੈਂ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਸਾਰੇ ਹੀ ਅਖਬਾਰ ਪੜ੍ਹਦਾ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਅਖਬਾਰਾਂ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਪੈਸੇ ਦਿੱਤੇ ਤੇ ਅਖਬਾਰ ਸਾਈਕਲ ਦੀ ਟੋਕਰੀ 'ਚ ਰੱਖ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਸਾਈਕਲ ਤੇ ਚੜ੍ਹ ਗਿਆ।

ਘਰ ਆ ਕੇ ਵਾਰੋ ਵਾਰੀ ਅਖਬਾਰ ਵੇਖ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਜਦ ਇੱਕ ਪੰਨੇ ਤੇ 'ਅਜੀਤ ਵੀਕਲੀ ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਬੈਂਸ ਨਹੀਂ ਰਹੇ, ਪੜ੍ਹਿਆ ਤਾਂ ਮਨ ਇੱਕ ਦਮ ਉਦਾਸ ਹੋ ਗਿਆ। ਜੁੱਸੇ ਨੂੰ ਕੰਬਨੀ ਜਿਹੀ ਚੜ੍ਹ ਗਈ। ਅੱਖੀਆਂ 'ਚੋਂ ਹੰਝੂਆਂ ਦਾ ਦਰਿਆ ਹੀ ਚੱਲ ਪਿਆ। ਕਿਉਂਕਿ ਫਰਵਰੀ 2012 ਦੇ ਅਖੀਰ 'ਚ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਤਾਂ ਮੇਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਦਾ ਮੈਨੂੰ ਐਡਾ ਵੱਡਾ ਹੌਸ਼ਲਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਜੋ ਮੈਂ ਕਦੇ ਸੋਚਿਆ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਮੇਰੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਤਾਂ ਜਿਵੇਂ ਖੁਦਾ ਹੀ ਧਰਤੀ ਤੇ ਉਤਰ ਆਇਆ ਹੋਵੇ ਜਿਸ ਦਾ ਮੈਂ ਅੱਗੇ ਜਾ ਕੇ ਵਰਨਣ ਕੀਤਾ ਹੈ।

ਅੱਜ ਦਾ ਇਨਸਾਨ.......... ਨਜ਼ਮ/ਕਵਿਤਾ / ਵਰਿੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ

ਅੱਜ  ਦਾ ਇਨਸਾਨ  ਅੰਦਰੋਂ ਖਾਲੀ ਹੈ
ਨਾ ਕੋਈ ਜਜ਼ਬਾਤ ਨਾ ਕੋਈ ਦਰਦ
ਇਹ ਕੀ ਬਿਮਾਰੀ ਉਸ ਨੇ  ਪਾਲੀ ਹੈ
ਅੱਜ ਦਾ ਇਨਸਾਨ  ਅੰਦਰੋਂ ਖਾਲੀ ਹੈ 

ਸੋਚ -ਸੋਚ ਕੇ ਸੋਚੀ ਜਾਵੇ ਸੋਚਾਂ ਨੂੰ 
ਉਲ਼ਝਿਆ ਪਿਆ ਸੋਚਾਂ ਦਾ ਤਾਣਾ
ਨਾ ਜਾਣੇ ਕਿੱਥੇ ਜਾਣ ਦੀ ਕਾਹਲੀ ਹੈ
ਅੱਜ  ਦਾ ਇਨਸਾਨ  ਅੰਦਰੋਂ ਖਾਲੀ ਹੈ

ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰੋ ਨਾ……… ਗੀਤ / ਮਲਕੀਅਤ ਸਿੰਘ ਸੁਹਲ

ਮਾਰੋ ਨਾ  ਮਾਰੋ ਲੋਕੋ! ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰੋ ਨਾ।
ਖ਼ੂਨ ਦੇ ਨਾਲ ਇਹਦੀ ਡੋਲੀ ਸ਼ਿੰਗਾਰੋ  ਨਾ।

ਕੰਜਕਾਂ ਨੂੰ  ਪੂਜਦੇ ਨੇ  ਸੰਤ  ਮਹਾਤਮਾ ।
ਇਹਨਾਂ 'ਚ ਵਸਦਾ ਹੈ  ਸਚਾ  ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ।
ਦੁਖੀ ਨਾ ਕਰੋ ਕਦੇ  ਧੀਆਂ ਦੀ  ਆਤਮਾ
ਆਪਣੀ ਹੀ ਕੁੱਲ ਦਾ ਕਰਿਉ ਨਾ ਖਾਤਮਾ।
ਦਾਜ ਦੀ ਅੱਗ ਵਿਚ ਇਨ੍ਹਾ ਨੂੰ ਸਾੜੋ ਨਾ,
ਮਾਰੋ ਨਾ ਮਾਰੋ ਲੋਕੋ ! ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰੋ ਨਾ।

ਅੱਗ ਸੁੱਲਗਦੀ ਪਈ ਏ……… ਨਜ਼ਮ/ਕਵਿਤਾ / ਮਲਕੀਅਤ ਸਿੰਘ ਸੁਹਲ


ਮੈਨੂੰ ਅਜੇ ਨਾ ਬੁਲਾਉ ਅੱਗ ਸੁੱਲਗਦੀ ਪਈ ਏ।
ਹੋਰ  ਤੇਲ ਨਾ  ਪਾਉ, ਅੱਗ ਸੁੱਲਗਦੀ ਪਈ ਏ।

ਢਲ ਲੈਣ  ਦਿਉ  ਸ਼ਾਮ , ਤਾਰੇ  ਵੇਖ  ਲੈਣਗੇ,
ਮੈਨੂੰ ਵੈਣ ਨਾ ਸੁਣਾਉ, ਅੱਗ ਸੁੱਲਗਦੀ ਪਈ ਏ।

ਅੱਜ ਮਸਿਆ ਦੀ ਰਾਤ, ਚੰਨ ਚੜ੍ਹਨਾ ਤਾਂ ਨਹੀ,
ਮੋਮ ਬੱਤੀਆਂ ਜਗਾਉ, ਅੱਗ ਸੁੱਲਗਦੀ ਪਈ ਏ।

ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਾ ਛੁਪਿਆ ਰੁਸਤਮ - ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ.......... ਸ਼ਬਦ ਚਿਤਰ / ਸੁਲੱਖਣ ਸਰਹੱਦੀ

ਉਸ ਨੇ 65 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਗ਼ਜ਼ਲ ਲਿਖਣੀ ਸਿੱਖੀ ਤੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਲਿਖਣੀ ਅਰੰਭੀ ਅਤੇ 8 ਕੁ ਸਾਲ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸਿਰਜਣ ਯਾਤਰਾ ਵਿੱਚ 500 ਤੋਂ ਵਾਧ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ।
੧- ਗਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਗੀਤ ਤੂੰ’ (ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ) 2003 ਵਿੱਚ,
੨- ਜੋਤ ਸਾਹਸ ਦੀ ਜਗਾ’ (ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ) 2005 ਵਿੱਚ,
੩- ਬਣ ਸ਼ੁਆ ਤੂੰ’ (ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ) 2006 ਵਿੱਚ,
੪- ਰੌਸ਼ਨੀ ਦੀ ਭਾਲ’ (ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ) 2007 ਵਿੱਚ,
੫- ਸੁਲਗਦੀ ਲੀਕ’ (ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ) 2008 ਵਿੱਚ ਅਤੇ
੬- ਗੀਤ ਤੋਂ ਸੁਲਗਦੀ ਲੀਕ ਤਕ’ (ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ) 2009 (ਲੋਕ ਗੀਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ)
     ਇਸ ਵਿਚ ਪਹਿਲੇ ਪੰਜਾਂ ਸੰਗ੍ਰਹਿਆਂ ਦੀਆਂ 423 ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
੭- ਢਲ ਰਹੇ ਐ ਸੂਰਜਾ’ (ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ) 2011 ਵਿੱਚ ਛਪਿਆ।
ਪ੍ਰੋ. ਸੰਧੂ ਜਦ ਗੌਰਮਿੰਟ ਕਾਲਜ ਲੁਧਿਆਣਾ ਤੋਂ ਐਮ. ਏ. ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤਦ ਉਹ ਕਾਲਜ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਸਤਲੁਜਦਾ 1956-57 ਵਿੱਚ ਸੰਪਾਦਕ ਸੀ ਅਤੇ ਫੇਰ ਮਾਲਵਾ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਕਾਲਜ ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਿਖੇ ਬੀ. ਟੀ. ਕਰਦਿਆਂ ਵੀ 57-58 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਾਲਜ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਮਾਲਵਾਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਹ ਉਸ ਦੇ ਸਿਦਕ, ਸਿਰੜ ਅਤੇ ਹੌਸਲੇ ਦਾ ਹੀ ਚਮਤਕਾਰ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਵੀ ਉਸ ਨੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਮੁਕਾਮ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਦਾ ਨਾਂ ਹੁਣ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਉੱਘੇ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰਾਂ ਦੀ ਲਿਸਟ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਸਾਰਥਕ ਸੇਧ ਵਾਲੀ ਨਿਤ ਨਵੀਨ ਪ੍ਰਤੀਭਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ।

ਸਾਹਿਤਕ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਗਹਿਰੀ ਛਾਪ ਛੱਡ ਗਿਆ ਪੰਜਾਬੀ ਲਿਖ਼ਾਰੀ ਸਭਾ.......... ਸਲਾਨਾ ਸਮਾਗਮ / ਬਲਜਿੰਦਰ ਸੰਘਾ

ਕੈਲਗਰੀ ਦੇ 13ਵੇਂ ਸਲਾਨਾ ਸਮਾਗਮ ਵਿਚ ਸਾਧੂ ਬਿਨਿੰਗ ਦਾ ਸਨਮਾਨਕੈਲਗਰੀ : ਪੰਜਾਬੀ ਲਿਖਾਰੀ ਸਭਾ ਕੈਲਗਰੀ ਦਾ 13ਵਾਂ ਸਲਾਨਾ ਸਮਾਗਮ 26 ਮਈ 2012 ਦਿਨ ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਨੂੰ ਫਾਲਕਿਨਰਿੱਜ / ਕੈਸਲਰਿੱਜ ਕਮਿਊਨਟੀ ਹਾਲ ਕੈਲਗਰੀ, ਕੈਨੇਡਾ ਵਿਚ ਹੋਇਆ। ਤਾੜੀਆਂ ਦੀ ਗੂੰਜ਼ ਵਿਚ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਬਲਜਿੰਦਰ ਸੰਘਾ ਨੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮਹਿੰਦਰਪਾਲ ਐਸ.ਪਾਲ, ਮੁੱਖ ਮਹਿਮਾਨ ਸਾਧੂ ਬਿਨਿੰਗ ਜੀ, ਜਗਦੀਸ਼ ਕੌਰ ਬਿਨਿੰਗ, ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ ਸਿਰਜਣਾ ਅਤੇ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਹਰਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਜ਼ਨਾਗਲ ਜੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਮੰਡਲ ਵਿਚ ਬੈਠਣ ਦਾ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਬੱਚਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਭੰਗੜੇ ਰਾਹੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਰੰਗਾਰੰਗ ਝਲਕ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਜਿਸਨੂੰ ਭਰੇ ਹੋਏ ਹਾਲ ਦੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੇ ਖੂ਼ਬ ਪਸੰਦ ਕੀਤਾ। ਬਲਵੀਰ ਗੋਰੇ ਅਤੇ ਤਰਲੋਚਨ ਸੈਂਭੀ ਵੱਲੋਂ ਬੁਲੰਦ ਅਵਾਜ਼ ਵਿਚ ਬਲਵੀਰ ਗੋਰੇ ਦੀ ਰਚਨਾ ਸੁਣਾਕੇ ਸਾਹਿਤਕ ਸਮਾਗਮ ਦਾ ਆਰੰਭ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸਦੇ ਬੋਲ ਸਨ ‘ਲੁੱਟ ਸਾਧ ਪਖੰਡੀ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਧਰਮ ਦੀ ਆੜ ‘ਚੋਂ ਖਾਗੇ’। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਭਾ ਵੱਲੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਰਵਾਏ ਗਏ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੀ ਡੀ.ਵੀ.ਡੀ. ਸਾਧੂ ਬਿਨਿੰਗ, ਮਹਿੰਦਰਪਾਲ ਐਸ. ਪਾਲ, ਜ਼ੋਰਾਵਰ ਬਾਂਸਲ ਅਤੇ ਰਣਜੀਤ ਲਾਡੀ ਵੱਲੋਂ ਰੀਲੀਜ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ।

ਚੁੱਪ.......... ਨਜ਼ਮ/ਕਵਿਤਾ / ਜਨਮੇਜਾ ਸਿੰਘ ਜੌਹਲ

ਜਦੋਂ ਵੀ
ਕੋਈ ਪਿਆਰਾ
ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਤੋਂ
ਤੁਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ
ਤਾਂ ਮੈਂ
ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ
ਦਰਖਤ ਦੇ
ਗਲ ਲੱਗ ਕਿ ਰੋਂਦਾ ਹਾਂ।
ਆਪਣੇ ਗਮ ਦੀ
ਗਲ ਕਰਦਾ ਹਾਂ

ਮੁੰਡੇ ਇਹ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ.......... ਨਜ਼ਮ/ਕਵਿਤਾ / ਮੁਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਘੱਗ

ਜਿਹਨੂੰ ਮਿੰਟੂ ਮਿੰਟੂ  ਕਹਿੰਦੇ ਮੁੰਡਾ ਉਹ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ
ਜੀਹਦੇ  ਲੇਖ ਨੇ ਛਪਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਮੁੰਡਾ ਉਹ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ

ਘਾਲ ਖਾਏ ਦੀ ਗੁੜ੍ਹਤੀ ਲੈ ਉਹ ਚੱਲ ਪਰਦੇਸੀਂ ਆਉਂਦੇ
ਉਦਮ ਕਰਦਿਆਂ ਮੇਹਨਤ ਕਰਕੇ ਨਾਮ ਹੈ ਬੜਾ ਕਮਾਉਂਦੇ

ਕੰਮ ਦੀ ਕਦਰ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਜੱਗ ‘ਤੇ ਚੰਮ ਦੀ ਕਰੇ ਨਾ ਕੋਈ
ਮਿੰਟੂ ਦੀ ਵੀ ਕੰਮ ਦੇ ਸਦਕੇ ਜਦ ਸ਼ਨਾਖਤ ਹੋਈ

ਪਰਥ ਪੰਜਾਬੀ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਲੱਗੀਆਂ ਰੌਣਕਾਂ……… ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸਮਾਗਮ

ਪਰਥ : ਬੀਤੇ ਦਿਨੀਂ ਪਰਥ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਮੇਲਾ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਗਾਇਕ ਅਮਰਿੰਦਰ ਗਿੱਲ,ਫਿਰੋਜ ਖਾਨ ਅਤੇ ਕਮਲ ਗਰੇਵਾਲ ਨੇ ਆਪਣੇ ਗੀਤਾਂ ਰਾਹੀ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਭਰਪੂਰ ਮਨੋਂਰੰਜਨ ਕੀਤਾ।ਨੀਰੋ ਇਟਾਲੀਅਨ ਰੈਸਟੋਰੈਂਟ ਅਤੇ ਖਾਲਸਾ ਗਰੁੱਪ ਆਫ ਕੰਪਨੀਂਜ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਓਸਿਸ ਲਈਅਰ ਸੈਂਟਰ ਵਿੱਚ ਕਰਵਾਏ ਇਸ ਮੇਲੇ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਰਿਦਮ ਭੰਗੜਾ ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਗੱਭਰੂਆਂ ਅਤੇ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਭੰਗੜੇ ਨਾਲ ਹੋਈ।ਪਰਥ ਵਸਦੇ ਸੁਰੀਲੇ ਗਾਇਕ ਕਾਲਾ ਧਾਰਨੀ ਨੇ ਪਰਦੇਸੀਆਂ ਬਾਰੇ ਗੀਤ ਗਾ ਕੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਤੋਂ ਵਾਹ ਵਾਹ ਖੱਟੀ।ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਦ ਗਾਇਕ ਕਮਲ ਗਰੇਵਾਲ ਨੇ ਆਪਣਾਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਗੀਤ ਸਰਦਾਰੀ ਅਤੇ ਸੁਰੀਲੇ ਗਾਇਕ ਫਿਰੋਜ ਖਾਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਗੀਤ ‘ਪਾਣੀ ਦੀਆਂ ਛੱਲਾਂ,ਮਾਵਾਂ ਚੇਤੇ ਆਉਂਦੀਆਂ ਨੇ,ਨਵੇਂ ਨਵੇਂ ਆਏ ਹਾਂ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ,ਅਤੇ ਤੂੰਬਾ ਗੀਤ ਗਾ ਕੇ ਸਭ ਦਾ ਮਨ ਮੋਹ ਲਿਆ।ਫਿਰ ਵਾਰੀ ਆਈ ਗਾਇਕ ਅਮਰਿੰਦਰ ਗਿੱਲ ਦੀ ਜਿਸਨੇ ਸਟੇਜ ਤੇ ਆਉਂਦਿਆਂ ਹੀ ਬੜੇ ਜੋਸ਼ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਹਿੱਟ ਗੀਤ ‘ਨਾਜਰਾ’,ਦਿਲਦਾਰੀਆਂ,ਸਲਾਮਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ,ਡੱਬੀ ਆਦਿ ਸੁਣਾ ਕੇ ਸਭ ਨੂੰ ਨੱਚਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

ਕੱਚੇ ਰਿਸ਼ਤੇ.......... ਨਜ਼ਮ/ਕਵਿਤਾ / ਦਿਲਜੋਧ ਸਿੰਘ

(ਇਕ ਕਵਿਤਾ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਦੇ ਨਾਂ ਜੋ ਕੈਂਸਰ ਨਾਲ ਲੜਦੀ ਹੋਈ ਕੁਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਦੁਨੀਆਂ  ਛੱਡ ਗਈ – ਦਿਲਜੋਧ ਸਿੰਘ)

ਸੂਰਜ ਮੁਖੀਆ  ਸੂਰਜ  ਕੋਲੋਂ
ਕਿਉਂ  ਪਿਆ  ਮੂੰਹ  ਛੁਪਾਏ ।
ਰਾਤ ਦੇ ਸੁਪਨੇ ਬੜੇ  ਡਰਾਉਣੇ
ਕਿਉਂ ਪਿਆ ਦਿਨੇ ਹੰਢਾਏ ।

ਰੋਜ਼ ਪੂਰਬ ਇਕ ਸੂਰਜ ਜੰਮੇ
ਪੱਛਮ  ਉਹਨੂੰ ਖਾਏ ।
ਉਤਰ  ਦੱਖਣ  ਦੇਖਣ  ਲੀਲਾ
ਕੋਈ ਕੁਝ  ਕਰ ਨਾ ਪਾਏ ।
 

ਜ਼ਿੰਦਗੀ......... ਨਜ਼ਮ/ਕਵਿਤਾ / ਮਨਜੀਤ ਪੁਰੀ

ਜ਼ਿੰਦਗੀ
ਮਹਿਜ਼ ਸਾਹਾਂ ਦਾ ਵਗਣਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ
ਕਦੇ ਕਦੇ
ਪਲ ਦੋ ਪਲ ਸਾਹਾਂ ਦਾ ਰੁਕ ਜਾਣਾ
ਤੇ ਫਿਰ
ਸਾਹਾਂ ‘ਚ ਅੱਗ ਸੁਲਘ ਪੈਣੀ
ਵੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹੈ…

ਜ਼ਿੰਦਗੀ
ਦਰਿਆਵਾਂ ਵਾਂਗ ਵਗਣਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ
ਅੱਥਰੇ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੇ
ਵਹਿਣ ਪੁੱਠਿਆਂ ਮੋੜ ਦੇਣਾ
ਵੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹੈ…

ਇਹ ਕੁੜੀਆਂ......... ਨਜ਼ਮ/ਕਵਿਤਾ / ਕੇਵਲ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਸ਼ਰਮਾ

ਇਹ ਕੁੜੀਆਂ ਇਹ ਚਿੜੀਆਂ, ਇਹ ਚਿੜੀਆਂ ਇਹ ਕੁੜੀਆਂ
ਇਹ ਬਿਨ ਕਰਮਾਂ ਵਾਲੜੀਆਂ, ਇਹ  ਬਿਨ ਖੰਬਾਂ ਵਾਲੜੀਆਂ 
ਇਹ ਸੁਹਰਿਆਂ ਵਾਲੜੀਆਂ, ਇਹ ਪੇਕਿਆਂ ਵਾਲੜੀਆਂ
ਪਰ ਅੱਜ ਤੱਕ ਨਾ ਕੋਈ ਆਪਣਾ ਟਿਕਾਣਾ
ਲਭ ਸਕੀਆਂ ਇਹ ਬਾਲੜੀਆਂ
ਇਹ ਜਿਸ ਘਰ ਜੰਮੀ, ਇਹ ਜਿਸ ਘਰ ਜਾਈ
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹੀ ਨਾਮ ਏਸ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਪਰਾਈ
ਸਮਝ ਸਦਾ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੋਈ ਸਿਰ ਦਾ ਬੋਝ
ਬਸ ਇਸ ਨੂੰ ਤੋਰਨ ਖਾਤਿਰ ਕੀਤੀ ਕਮਾਈ
ਕਦੇ ਪੁੱਤਾਂ ਵਾਂਗ ਨਾ ਲਾਡ ਇਹਨਾਂ  ਨੂੰ ਲਡਾਏ
ਕਦੇ ਨਾ ਦੇ ਦੇ ਲੋਰੀਆਂ ਸਵਾਲੜੀਆਂ
ਇਹ ਕੁੜੀਆਂ ਇਹ ਚਿੜੀਆਂ ...

ਵੱਡਾ ਭਾਈ ਵੇਖ ਰਿਹਾ ਹੈ.......... ਲੇਖ / ਜੋਗਿੰਦਰ ਬਾਠ ਹੌਲੈਂਡ

ਪੂਜਾ ਮਿਸ਼ਰਾ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਬਿਗ ਬੌਸ ਸੋ਼ਅ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ । ਪਿਛਲੀ ਵਾਰ ਬੀਬੀ ਪੂਜਾ ਮਿਸ਼ਰਾ  ਦੀ ਦੂਹਰੀ ਵਾਰ ਵਾਇਲਡ ਕਾਰਡ ਐਂਟਰੀ ਹੋਈ ਸੀ ਤੇ ਹੁਣ ਫਿਰ ਇਸ ਨੂੰ ਇਸ ਸੋ਼ਅ ਵਿੱਚੋ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ । ਜਾਂਦੀ ਜਾਂਦੀ ਬੀਬੀ ਪੂਜਾ ਇਹ ਵਿਸਮਾਂਦੀ ਬਿਆਨ ਵੀ ਦੇ ਗਈ ਕਿ ਜਦ ਉਹ ਸੁੱਤੀ ਪਈ ਸੀ ਤਾਂ ਕੋਈ ਉਸ ਦੇ ਸਰੀਰ ਤੇ ਲਵ ਸਪੋਟ ਯਾਨਿ ਕਿ ਪਿਆਰ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਛੱਡ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ ਪਿਆਰ ਦੀਆਂ ਪੈੜਾਂ ਵੀ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਠੇਠ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਮਤਲਬ ਇਹ ਹੈ, ਕੋਈ ਉਸ ਦੀ ਦੇਹ ਨੂੰ ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਦੰਦੀਆਂ ਵੱਢਦਾ ਰਿਹਾ ਤੇ ਬੀਬੀ ਪਰਮ ਆਨੰਦ ਵਿੱਚ ਸੁੱਤੀ ਰਹੀ। ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਉਸ ਨੂੰ ਇਸ ਮਿੱਠੀ ਆਨੰਦਮਈ ਪੀੜ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਤੇ ਹੁਣ ਇਸ ਮਾਸੂਮ ਬੀਬੀ ਨੂੰ ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਦੰਦੀਆਂ ਵੱਢਣ ਵਾਲੇ ਦਾ ਕੋਈ ਇਲਮੋ ਅਹਿਸਾਸ ਨਹੀਂ ਹੈ । ਉਹ ਪਾਗਲ ਕੁੱਤੀ ਵਾਂਗ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਤੇ ਇਲਜ਼ਾਮ ਲਾਉਂਦੀ ਫਿਰਦੀ ਰਹੀ ਕਿ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਇਹ ਹੋਵੇ ਤੇ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਉਹ ਵੀ ਹੋਵੇ । ਲਵ ਸਪੋਟਰ, ਯਾਨਿ ਕਿ ਦੰਦੀਆਂ ਵੱਢਣ ਵਾਲੇ ਜਾਂ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਇਸ ਦਾ ਸਪਸ਼ਟੀਕਰਨ ਦੇਣਾ ਪਵੇਗਾ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਜੇ ਇਸ ਦਾ ਕੋਈ ਭੈੜਾ ਨਤੀਜ਼ਾ ਨਿਕਲ ਆਇਆ ਤਾਂ ਬੀਬੀ ਕਿਹੜੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਜਵਾਕ ਦੀ ਦਾਦੀ ਆਖੇਗੀ ਅਤੇ ਕੀਹਦਾ ਕੀਹਦਾ ਡੀ. ਐਨ. ਏ. ਚੈੱਕ ਕਰਵਾਉਂਦੀ ਫਿਰੇਗੀ।