ਬਾਬਾ ਦਾਦੂਵਾਲ ਵੱਲੋਂ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈਲੰਡਰ ਦੀ ਸੋਧ ਦਾ ਕੰਮ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ’ਤੇ ਛੱਡਣ ਦਾ ਸੁਝਾਉ ਅਤਿ ਸ਼ਲਾਘਾਯੋਗ: ਸ. ਪੁਰੇਵਾਲ……… ਲੇਖ / ਕਿਰਪਾਲ ਸਿੰਘ

ਜਦੋਂ ਬਾਬਾ ਬਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾਦੂਵਾਲ ਵੱਲੋਂ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੰਗਲਾ ਸਾਹਿਬ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿਖੇ ਕੀਤੀ ਕਥਾ ਵਖਿਆਨ ਦੌਰਾਣ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈਲੰਡਰ ਵਿੱਚ ਸੋਧ ਸਬੰਧੀ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੇ ਵੀਚਾਰਾਂ ਵੱਲ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈਲੰਡਰ ਦੇ ਨਿਰਮਾਤਾ, ਕੈਨੇਡਾ ਨਿਵਾਸੀ ਸ: ਪਾਲ ਸਿੰਘ ਪੁਰੇਵਾਲ ਦਾ ਧਿਆਨ ਦਿਵਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਕੀ ਇਹ ਸੰਭਵ ਹੈ ਕਿ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈਲੰਡਰ ਦੀਆਂ ਸੰਗਰਾਂਦਾਂ ਬਿਕਰਮੀ ਸੰਮਤ ਦੀ ਸੰਗਰਾਂਦਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਰਹਿਣ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਣ ਤਾ ਕਿ ਸੂਰਜ ਦੇ ਇੱਕ ਰਾਸ ਵਿੱਚੋਂ ਦੂਜੀ ਰਾਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਕੁਦਰਤੀ ਨਿਯਮ ਵੀ ਭੰਗ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤੇ ਇਸ ਸੋਧ ਉਪ੍ਰੰਤ ਗੁਰਪੁਰਬ ਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਦਿਹਾੜੇ ਵੀ ਸਥਿਰ ਤਰੀਖਾਂ ਨੂੰ ਆ ਸਕਣ। ਸ: ਪੁਰੇਵਾਲ ਨੇ ਕਿਹਾ ਪਹਿਲੀ ਗੱਲ ਤਾਂ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਬਾਬਾ ਦਾਦੂਵਾਲ ਜੀ ਦੀ ਇਸ ਗੱਲੋਂ ਭਰਪੂਰ ਸ਼ਾਲਾਘਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਸੰਤ ਸਮਾਜ ਚੋਂ ਪਹਿਲੇ ਤੇ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਐਸਾ ਸੰਤ ਨਿਕਲਿਆ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੱਚ ਕਬੂਲਦਿਆਂ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਦੇ ਜਥੇਦਾਰ ਨੂੰ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈਲੰਡਰ ਦੀ ਸੋਧ ਦਾ ਕੰਮ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ’ਤੇ ਛੱਡਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।
ਸੰਗਰਾਂਦਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਿਆਂ ਸ: ਪੁਰੇਵਾਲ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਸਵਾਲ ਅੱਜ ਸਿਰਫ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹੀ ਖੜ੍ਹਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਸਗੋਂ 1999 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਈਆਂ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅੱਜ ਤੱਕ ਸੰਤ ਸਮਾਜ ਦੇ ਆਗੂ ਸਮੇਂ ਸਮੇਂ ’ਤੇ ਖੜ੍ਹੇ ਕਰਦੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਵਾਬ ਉਨ੍ਹਾਂ (ਸ: ਪੁਰੇਵਾਲ) ਵੱਲੋਂ ਨਾਲੋਂ ਨਾਲ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਅੱਜ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ’ਤੇ ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਰਾਤ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੌਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਸੀ ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਪੂਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਝੱਟ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਟਾਰਟ ਕਰਕੇ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ’ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵੈੱਬ ਸਾਈਟ http://www.purewal.org ਖੋਲ੍ਹਣ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਉਚਾਰਣ ਕੀਤੀ ਹੋਈ, ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਪੰਨਾ ਨੰ: 927 ’ਤੇ ਦਰਜ ਬਾਣੀ ਹੈ ‘ਰਾਮਕਲੀ ਮਹਲਾ 5 ਰੁਤੀ ਸਲੋਕੁ’। ਇਸ ਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਦੋ ਦੋ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੀਆਂ ਰੁਤਾਂ ਬਣਾ ਕੇ ਸਾਲ ਵਿੱਚ 6 ਰੁਤਾਂ ਦਾ ਵਰਨਣ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਦਾ ਸਬੰਧ ਖਾਸ ਰੁੱਤ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੈ। ਇਸੇ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਰੱਖ ਕੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਤੁਖਾਰੀ ਰਾਗ ਵਿੱਚ ‘ਤੁਖਾਰੀ ਛੰਤ ਮਹਲਾ 1 ਬਾਰਹ ਮਾਹਾ’  ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਅਰਜੁਨ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਮਾਝ ਰਾਗ ਵਿੱਚ ‘ਬਾਰਹ ਮਾਹਾ ਮਾਂਝ ਮਹਲਾ 5 ਘਰੁ 4’  ਉਚਾਰਣ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵੇਂ ਬਾਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸੂਰਜ ਦਾ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਰਾਸ ਤੋਂ ਨਿਕਲ ਕੇ ਦੂਜੀ ਰਾਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਕੋਈ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਬਲਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮੌਸਮ ਦਾ ਜੀਵਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤੀ ’ਤੇ ਪੈ ਰਹੇ ਚੰਗੇ ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦਾ ਵਰਨਣ ਕਰਕੇ ਇਸ ਰਾਹੀਂ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਅਧਿਆਤਮਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਿਤੀ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਹੈ ਜਿਹੜੇ ਉਸ ਦੀ ਯਾਦ ਨੂੰ ਵਿਸਾਰ ਕੇ ਵਿਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਪਤ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਦਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਤਮਿਕ ਜਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਭਾਵ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਮਾੜੇ ਮੌਸਮ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਜੀਵਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਤੀ ਤੇ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਬੰਧਤ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਚੰਗੇ ਮੌਸਮ ਦਾ ਵਰਨਣ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਕੀਰਤੀ ਵਿੱਚ ਜੁੜੇ ਮਨੁੱਖ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਹੀ ਇਸ ਇਸ ਮਹੀਨੇ ਵਰਗੇ ਚੰਗੇ ਮੌਸਮ ਦਾ ਅਨੰਦ ਮਾਣਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲੋਂ ਟੁੱਟੇ ਮਨੁੱਖ ਅਜਿਹੇ ਸੁਹਾਵਣੇ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਅੱਗ ਵਿੱਚ ਸੜਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।

ਕਾਮਰੇਡ ਹਰਦੀਪ ਦੂਹੜਾ ਤੈਨੂੰ ਲਾਲ ਸਲਾਮ........... ਅਭੁੱਲ ਯਾਦਾਂ / ਜੋਗਿੰਦਰ ਬਾਠ, ਹਾਲੈਂਡ

ਕੁਝ ਲੋਕ ਤੁਹਾਡੀ ਜਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਹਾੜ ਦੀ ਹਨੇਰੀ ਵਾਂਗ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਬਿਨਾਂ ਖੜਾਕ ਕੀਤਿਆਂ ਤੁਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਤਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ ਤੁਸੀਂ ਹੁਣ ਕੀ ਕਰੋ ? ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰੋ, ਰੋਵੋ ਜਾਂ ਭੁੱਲ ਜਾਵੋ ? ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਦਾ ਸੀ ਸਾਡਾ ਆੜੀ ਹਰਦੀਪ ਦੂਹੜਾ। ਹਰਦੀਪ ਨੂੰ ਮੈਂ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸੰਨ 2001 ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ ਜਰਮਨ ਤੋਂ ਗਏ ਦੋਸਤ ਰਘਬੀਰ ਸੰਧਾਂਵਾਲੀਆ ਦੇ ਘਰ ਵੇਖਿਆ ਸੀ। ਅਸੀਂ ਸਾਰਾ ਪਰਵਾਰ ਉਸ ਸਮਂੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ ਕੇ. ਸੀ. ਮੋਹਨ ਦੇ ਘਰ ਠਹਿਰੇ ਹੋਏ ਸਾਂ। ਸੰਧਾਂਵਾਲੀਆ ਪਰਿਵਾਰ ਰਘਬੀਰ ਅਤੇ ਪਰਮਜੀਤ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਸ਼ਾਮ ਦੀ ਰੋਟੀ ‘ਤੇ ਬੁਲਾਇਆ ਸੀ। ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਅਪਣੇ ਰਵਾਇਤੀ ਮੂੜ ਵਿੱਚ ਬੀਅਰ ਦੇ ਡੱਬੇ ਖੋਹਲੀ ਚੁਟਕਲੇ ਤੇ ਚੁਟਕਲਾ ਸੁੱਟੀ ਆਉਂਦੇ ਸਾਂ। ਰਘਬੀਰ ਦੇ ਘਰ ਦੀ ਫਿਜ਼ਾ ਵਿੱਚ ਰਿੱਝਦੇ ਪਕਵਾਨਾਂ ਦੀ ਮਹਿਕ ਨਾਲ ਹਾਸਿਆਂ ਦਾ ਰਿਦਮ ਇੱਕ ਮਿੱਕ ਹੋਇਆ ਪਿਆ ਸੀ। ਅਚਾਨਕ ਘੰਟੀ ਵੱਜੀ ਰਘਬੀਰ ਨੇ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਖੋਹਲਿਆ, ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਪਤਲਾ ਛੀਂਟਕਾ ਤੇ ਪਹਿਰਾਵੇ ਵਲੋਂ ਚੁਸਤ ਧੁੱਪ ਨਾਲ ਪੱਕੇ ਰੰਗ ਵਾਲਾ ਬੰਦਾ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਬੈਗ ਫੜੀ ਦਾਖਲ ਹੋਇਆ। ਸਾਰਿਆ ਦੇ ਹਾਸੇ ਨੂੰ ਬਰੇਕ ਲੱਗ ਗਈ। ਕੇ. ਸੀ. ਮੋਹਨ ਨੇ ਆਏ ਬੰਦੇ ਦੀ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਜਾਣ ਪਹਿਚਾਣ ਕਰਵਾਈ। ਇਹ ਕਾਮਰੇਡ ਹਰਦੀਪ ਦੂਹੜਾ ਸੀ। ਅਸੀਂ ਬੜੇ ਚਾਅ ਨਾਲ ਹੱਥ ਮਿਲਾਏ ਤੇ ਇੱਕ ਡੱਬਾ ਬੀਅਰ ਦਾ ਦੂਹੜਾ ਸਾਹਿਬ ਲਈ ਵੀ ਆ ਗਿਆ। ਮਹਿਫਲ ਹੁਣ ਥੋੜੀ ਜਿਹੀ ਗੰਭੀਰ ਹੋ ਗਈ ਸੀ ਤੇ ਹੁਣ ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ ਕਾਮਰੇਡ ਵੀ ਸਾਡੀ ਗੱਲਬਾਤ ਵਿੱਚ ਆ ਰਲਿਆ ਸੀ। ਹਰਦੀਪ ਜਦ ਵੀ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਉਸ ਨੂੰ ਕਾਮਰੇਡ ਕਹਿ ਕੇ ਬੁਲਾਉਂਦਾ। ਇੰਨੇ ਨੂੰ ਰਘਬੀਰ ਦੇ ਘਰ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਰਹਿੰਦੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਵਿਅੰਗ ਲੇਖਕ ਸ਼ੇਰ ਜੰਗ ਜਾਂਗਲੀ ਦੀ ਜੀਵਨ ਸਾਥਣ ਰਾਣੋ ਵੀ ਕੁਝ ਖਾਣਾ ਆਪਣੇ ਘਰੋਂ ਬਣਾ ਕੇ ਲਿਆਂਦੀ ਪੋਟਲੀ ਨੂੰ ਕਿਚਨ ਦੀ ਸੈਂਕ ਤੇ ਰੱਖ, ਸਾਡੀ ਇਸ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮਹਿਫਲ ਵਿੱਚ ਆ ਰਲੀ ਸੀ।

ਕਿੰਝ ਰੋਕਾਂ……… ਨਜ਼ਮ/ਕਵਿਤਾ / ਅਰਸ਼ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਬੜਿੰਗ

ਹਰ ਚੀਜ਼ ਦਾ ਰੇਟ ਅਸਮਾਨੀਂ ਚੜ੍ਹਿਆ
ਚਲਦੇ ਮਹਿੰਗਾਈ ਦੇ ਤੀਰਾਂ ਨੂੰ ਕਿੰਝ ਰੋਕਾਂ

ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾ ਰਹੀਆਂ
ਹਵਸ ਵਿੱਚ ਅੰਨ੍ਹੀਆਂ ਹੀਰਾਂ ਨੂੰ ਕਿੰਝ ਰੋਕਾਂ

ਪਾਣੀਆਂ ਦੀ ਕਾਣੀ ਵੰਡ ਆਈ ਪੰਜਾਬ ਹਿੱਸੇ
ਸੁੱਕਦੀਆਂ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਨਹਿਰਾਂ ਨੂੰ ਕਿੰਝ ਰੋਕਾਂ

ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਜੂਹਾਂ ਤੱਕ ਸ਼ਹਿਰ ਆ ਗਏ
ਉਪਜਾਊ ਜਮੀਨਾਂ ਖਾਂਦੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਨੂੰ ਕਿੰਝ ਰੋਕਾਂ

ਪੰਜਾਬੀ ਲਿਖ਼ਾਰੀ ਸਭਾ ਕੈਲਗਰੀ ਵੱਲੋਂ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਰੀਲੀਜ਼ ਅਤੇ ਲੇਖਿਕਾ ਸੁਰਿੰਦਰ ਗੀਤ ਨੂੰ ਚਿੱਤਰ ਭੇਂਟ.......... ਮਾਸਿਕ ਇਕੱਤਰਤਾ / ਬਲਜਿੰਦਰ ਸੰਘਾ

ਕੈਲਗਰੀ : ਪੰਜਾਬੀ ਲਿਖ਼ਾਰੀ ਸਭਾ ਕੈਲਗਰੀ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ 16ਸਤੰਬਰ ਦਿਨ ਐਤਵਾਰ ਨੂੰ ਸੁਹਿਰਦ ਸੱਜਣਾ ਨਾਲ ਖਚਾ-ਖਚ ਭਰੇ ਕੋਸੋ ਹਾਲ ਵਿਚ ਹੋਈ। ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਬਲਜਿੰਦਰ ਸੰਘਾ ਨੇ ਮੀਟਿੰਗ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਦਿਆ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮਹਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਪਾਲ, ਮੋਢੀ ਮੈਂਬਰ ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ, ਲੇਖਿਕਾਵਾਂ ਸੁਰਿੰਦਰ ਗੀਤ, ਬਲਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਬਰਾੜ, ਹਰਮਿੰਦਰ ਕੌਰ ਢਿੱਲੋਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਮੰਡਲ ਵਿਚ ਬੈਠਣ ਦਾ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉੁਹਨਾਂ ਲੇਖਕ ਅਵਤਾਰ ਜੰਡਿਆਲਵੀ, ਹਾਕਮ ਸੂਫੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਮਾਜ ਸੇਵੀ ਪਾਲੀ ਵਿਰਕ ਦੇ ਭਤੀਜੇ ਰਿਪਰਾਜ ਵਿਰਕ ਦੇ ਭਰ ਜੁਆਨੀ ਵਿਚ ਸਦੀਵੀ ਵਿਛੋੜੇ ਦੇ ਸ਼ੋਕ ਮਤੇ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਸਭਾ ਵੱਲੋਂ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨਾਲ ਹਮਦਰਦੀ ਜਾ਼ਹਿਰ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਫਿਰ ਉੱਘੇ ਗਜ਼ਲਗੋ ਅਤੇ ਵੈਕੂਵਰ ਨਿਵਾਸੀ ਗੁਰਦਰਸ਼ਨ ਬਾਦਲ ਜੀ ਦੀ ਸਿਹਤਯਾਬੀ ਲਈ ਕਾਮਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੰਗਲ ਚੱਠਾ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਬੱਚੀ ਦੇ ਜਨਮ ਦਿਨ ਦੀ ਵਧਾਈ ਦਿੱਤੀ, ਜਿ਼ਹਨਾਂ ਨੇ ਇਸ ਖੁਸ਼ੀ ਸਭਾ ਦੇ ਸਭ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨਾਲ ਚਾਹ ਅਤੇ ਸਨੈਕਸ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਬੇਟੀ ਗੁਰਵੀਨ ਚੱਠਾ ਨੇ ਸਟੇਜ ਤੋਂ ਰਚਨਾ ਬੋਲਕੇ ਨਵੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਸਭਾ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਦਾ ਮੁੱਢ ਬੰਨਿਆਂ। ਜਿਸਨੂੰ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਚਾਲੂ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਹਰੇਕ ਵਾਰ ਇਕ ਬੱਚੇ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਵਿਚ ਰਚਨਾ ਸੁਣੀ ਜਾਇਆ ਕਰੇਗੀ ਅਤੇ ਸਭਾ ਵੱਲੋ ਵਿਸੇ਼ਸ਼ ਇਨਾਮ ਦੇਕੇ ਬੱਚਿਆ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਜਵੇਗਾ। ਚਾਹਵਾਨ ਬੱਚੇ ਆਪਣੇ ਨਾਮ ਰਜਿ਼ਸਟਰ ਕਰਵਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਠੱਗ ਜੀ……… ਲੇਖ / ਮਿੰਟੂ ਬਰਾੜ

ਦੋਸਤੋ! ਲੇਖ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਉੱਤੇ ਤੁਹਾਡੀ ਹੈਰਾਨੀ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦੇ ਦੇਵਾਂ। ਤੁਸੀਂ ਹੈਰਾਨ ਹੋਵੋਗੇ ਕਿ ਠੱਗ ਨੂੰ ਏਨਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਿਉਂ? ਕੋਈ ਖ਼ਾਸ ਵਜ੍ਹਾ ਨਹੀਂ, ਠੱਗ ਨੂੰ ‘ਠੱਗ ਜੀ’ ਕਹਿ ਕੇ ਬੱਸ ਦੁਨੀਆਂਦਾਰੀ ਜਹੀ ਨਿਭਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਕਿਉਂਕਿ ਅੱਜ ਦੀ ਦੁਨੀਆਂ ਧਨ ਵਾਲੇ ਧਨਵਾਨ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਅੱਜ ਤੱਕ ਕੋਈ ਠੱਗ ਗ਼ੁਰਬਤ ਵਿਚ ਲਬਰੇਜ਼ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ। ਧਨਵਾਨ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਜੀ ਜੀ ਕਰਨਾ ਹੀ ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਦੁਨੀਆਂਦਾਰੀ ਹੈ। ਸੋ ਮਿੱਤਰੋ, ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ’ਚ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਦੁਨੀਆਂਦਾਰੀ ਨਾ ਨਿਭਾ ਕੇ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਸਿਰ ‘ਤੇ ਜਿਹੜੇ ਚਾਰ ਵਾਲ ਬਚੇ ਨੇ, ਉਹ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਝੜਵਾਉਣੇ!

ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅੱਜ ਦੇ ਮੁੱਦੇ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਿਆਂ ਠੱਗ ਸ਼ਬਦ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। “ਠੱਗ” ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਮਾਇਣੇ ਦੱਸਣ ਦੀ ਤਾਂ ਲੋੜ ਨਹੀਂ, ਬੱਸ ਇੰਨਾ ਕੁ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇਹ ਹਿੰਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਸ਼ਬਦ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨਾਲ 1810 ਦੇ ਕਰੀਬ ਠੱਗੀ ਮਾਰ ਕੇ ਘੁਸਪੈਠ ਕਰ ਗਿਆ ਸੀ ਤੇ 1839 ਆਉਂਦੇ ਆਉਂਦੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਮਾਨਤਾ ਲੈ ਗਿਆ ਸੀ। ਸੋ, ਜਿਵੇਂ ਅੱਜ ਸਾਡੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵੀਰ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ’ਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੀ ਘੁਸਪੈਠ ਤੋਂ ਦੁਖੀ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸ ਦੇਵਾਂ ਕਿ ਤਕਰੀਬਨ ਪੱਚੀ ਸੌ ਦੇ ਕਰੀਬ ਹਿੰਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਮਾਨਤਾ ਕਰਵਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਇਹ ਇਕ ਵੱਖਰਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ, ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਵਕਤ ਵਿਸਤਾਰ ਕਰਾਂਗੇ। ਹੁਣ ‘ਠੱਗ ਜੀ’ ਦੇ ਪਿਛੋਕੜ ਤੇ ਝਾਤ ਮਾਰਦੇ ਹਾਂ।

ਰਾਜਿੰਦਰ ਨਾਗੀ ਦਾ ਪਲੇਠਾ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ‘ਸਾਉਣ ਦੀਆਂ ਕਣੀਆਂ’.......... ਪੁਸਤਕ ਚਰਚਾ / ਬਲਜਿੰਦਰ ਸੰਘਾ

ਚਰਚਾ ਕਰਤਾ- ਬਲਜਿੰਦਰ ਸੰਘਾ (ਫੋਨ 1403-680-3212)
ਲੇਖਕ – ਰਾਜਿੰਦਰ ਨਾਗੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ- ਵਿਸ਼ਵ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ -140 ਰੁਪਏ  
ਰਾਜਿੰਦਰ ਨਾਗੀ ਦਾ ਜਨਮ ਜਿ਼ਲਾ ਫਰੀਦਕੋਟ (ਪੰਜਾਬ) ਦੇ ਪਿੰਡ ਢੁੱਡੀ ਵਿਚ ਹੋਇਆ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਇੱਕ ਗੀਤਕਾਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਬਣਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਨੌਜਾਵਨ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਉਸਦੇ ਗੀਤਕਾਰੀ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਵੀ ਪਿਆਰ ਮਹੁੱਬਤ ਦੇ ਅਥਾਹ ਡੂੰਘੇ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿਚ ਚੁੱਭੀਆਂ ਮਾਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉੱਥੋਂ ਵਿੱਛੜ ਚੁੱਕੇ ਸੱਜਣਾਂ ਲਈ ਨਿਹੋਰੇ, ਦਰਦ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਅਤੇ ਹੁਸਨ ਦੀ ਤਰੀਫ ਰੂਪੀ ਗੀਤਕਾਰੀ ਕੱਢਕੇ ਲਿਆੳਂੁਦੇ ਹਨ। ਬੇਸ਼ਕ ਉਹ ਗੀਤਕਾਰੀ ਵਿਚ ਉੱਭਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹਦੇ ਕਾਫੀ ਗੀਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਗਾਇਕ/ਗਾਇਕਵਾਂ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਵਿਚ ਰਿਕਾਰਡ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਹ ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਵਿਧਾਵਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਗੂੜੀ ਸਾਂਝ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਉਸਦੀਆਂ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵੀ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਵਿਚ ਛਪਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਹਰ ਸਮੇਂ ਉਸਾਰੂ ਬਿਰਤੀਆਂ ਨਾਲ ਕਾਰਜ਼ਸ਼ੀਲ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਹਿੰਮਤ ਨਾਲ ਅੱਗੇ ਵੱਧਣ ਵਾਲਾ ਇਹ ਨੌਜਵਾਨ ਹੁਣ ਆਪਣੀ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਪਲੇਠੇ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ‘ਸਾਉਣ ਦੀਆਂ ਕਣੀਆਂ’ ਦੇ ਰੁਪ ਵਿਚ ਲੈਕੇ ਹਾਜ਼ਰ ਹੋਇਆ ਹੈ। 

ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਫੇਰੀ ( ਭਾਗ 6 )..........ਸਫ਼ਰਨਾਮਾ / ਯੁੱਧਵੀਰ ਸਿੰਘ

ਡਿਜ਼ਨੀਵਰਲਡ ਦੇ ਕਾਰਣ ਹੀ ਉਰਲੈਂਡੌਂ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਨਕਸ਼ੇ ਤੇ  ਮੁੱਖ ਆਕਰਸ਼ਣ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਉੱਭਰਿਆ ਹੈ । ਰਿੰਕੀ ਭਾਬੀ ਨੇ ਵੀ ਡਿਜ਼ਨੀਵਰਲਡ ਦੇਖਿਆ ਨਹੀਂ ਸੀ ਸੋ ਅਸੀਂ ਸਭ ਨੇ ਚਾਲੇ ਪਾ ਦਿੱਤੇ ਡਿਜ਼ਨੀਵਰਲਡ ਨੂੰ । ਡਿਜ਼ਨੀਵਰਲਡ ਦਾ ਨਾਮ ਆਉਂਦੇ ਹੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਅੱਗੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਪਰਗਟ ਹੋਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਕ ਖੂਬਸੂਰਤ ਕਿਲੇ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਉੱਕਰਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਚਪਨ ਦੇ ਵਿਚ ਮਿੱਕੀ ਮਾਊਸ ਦੇ ਕਾਰਟੂਨ ਦੇ ਵਿਚ ਹਰ ਇਕ ਨੇ ਦੇਖਿਆ ਹੈ । ਮਿੱਕੀ ਮਾਊਸ, ਮਿੰਨੀ ਮਾਊਸ, ਡੌਨਲਡ ਡੱਕ, ਗੂਫੀ ਅੰਕਲ, ਸਕਰੂਜ ਮੈਕਡੱਕ, ਚਿਪ ਐਂਡ ਡੇਲ, ਅਲਾਦੀਨ  ਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਕਾਰਟੂਨ ਵਾਲਟ ਡਿਜ਼ਨੀ ਦੀ ਹੀ ਦੇਣ ਹਨ । ਡਿਜ਼ਨੀਵਰਲਡ ਕੋਈ ਪਾਰਕ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਇਕ ਸ਼ਹਿਰ ਬਣ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ । ਜਿਸ ਦੇ ਵਿਚ ਡਿਜ਼ਨੀਵਰਲਡ ਦੇ ਚਾਰ ਵੱਡੇ ਥੀਮ ਪਾਰਕ ਮੈਜਿਕ ਕਿੰਗਡਮ, ਐਨੀਮਲ ਕਿੰਗਡਮ, ਹਾਲੀਵੁੱਡ ਸਟੂਡੀਉ, ਐਪਕੋਟ  ਤੇ ਦੋ ਵਾਟਰ ਪਾਰਕ ਬਲਿਜ਼ਰਡ ਬੀਚ ਤੇ ਟਾਈਫੂਨ ਲਗੂਨ ਬਣੇ ਹਨ । ਇਸ ਦੇ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਖੂਬਸੂਤ ਰਿਸੋਰਟਜ਼ ਤੇ ਹੋਟਲ ਵੀ ਬਣੇ ਹਨ । ਡਿਜ਼ਨੀਵਰਲਡ ਦੀ ਆਪਣੀ ਟਰੇਨ, ਬੱਸ ਤੇ ਕਿਸ਼ਤੀਆਂ ਚੱਲਦੀਆਂ ਹਨ । ਸੋਚ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਸ਼ਾਇਦ ਦੂਰ ਤੋਂ ਹੀ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣ ਲੱਗ ਪਵੇਗਾ ਡਿਜ਼ਨੀ ਪਰ ਐਡੇ ਉੱਚੇ ਦਰਖਤ ਲੱਗੇ ਸਨ ਕਿ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਦਿਖ ਰਿਹਾ ਸੀ । ਅਸੀਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਡਿਜ਼ਨੀਵਰਲਡ ਦੇ ਮੇਨ ਪਾਰਕ ਮੈਜਿਕ ਕਿੰਗਡਮ ਜਾਣਾ ਸੀ  ਜਿੱਥੇ ਕਿ ਪਰਾਂਜਲ ਦੀ ਇਕ ਗੋਰੀ ਦੋਸਤ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਹੀ ਸਾਨੂੰ ਅੰਦਰ ਦਾਖਲ ਕਰਨਾ ਸੀ ।  ਕਾਰ ਪਾਰਕ ਹੀ ਐਡਾ ਵੱਡਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਤੋਂ ਟਰੇਨ ਸਟੇਸ਼ਨ ਜਾਣ ਦੇ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਸੜਕ ਤੇ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀ ਛੋਟੀ ਰੇਲ ਤੇ ਬੈਠਣਾ ਪੈਣਾ ਸੀ । ਕਾਰ ਪਾਰਕ ਦੀ ਲਾਈਨ ਦਾ ਨੰਬਰ ਨੋਟ ਕਰਣਾ ਬੇਹੱਦ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਕਿਉਂ ਕਿ ਇਕ ਵਾਰ ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਭੁੱਲ ਗਏ ਤਾਂ ਬਾਦ ਵਿਚ ਕਾਰ ਲੱਭਣਾ ਬਹੁਤ ਜਿਆਦਾ ਔਖਾ ਹੈ । ਭਾਰੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਲੋਕ ਆ ਰਹੇ ਸਨ । ਸਟਾਫ ਸਭ ਨੂੰ ਵਾਰੀ ਨਾਲ ਬਿਠਾ ਕੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਵੱਲ ਭੇਜ ਰਿਹਾ ਸੀ । ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਹਰ ਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀ ਤਾਦਾਦ ਦੇ ਵਿਚ ਲੋਕ ਡਿਜ਼ਨੀ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਆਉਂਦੇ ਹਨ । ਡਿਜ਼ਨੀਵਰਲਡ ਦੇ ਸਟਾਫ ਦੀ ਕਮੀਜ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਟੈਗ ਦੇ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮੁੱਖ ਭਾਸ਼ਾ ਵੀ ਲਿਖੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਪੰਜਾਬੀ ਉੱਥੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇਗਾ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਨਾਮ ਟੈਗ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਨਾਮ ਦੇ ਨਾਲ ਥੱਲੇ ਪੰਜਾਬੀ ਤੇ ਹਿੰਦੀ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰ ਲਿਖਿਆ ਹੋਵੇਗਾ ਤਾਂ ਕਿ ਜੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕੋਈ

ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਫੇਰੀ ( ਭਾਗ 5 ).......... ਸਫ਼ਰਨਾਮਾ / ਯੁੱਧਵੀਰ ਸਿੰਘ

ਰਾਤ ਨੂੰ ਮੇਰੇ ਮੁਕਤਸਰ ਦੇ ਦੋਸਤ ਕੰਵਰਜੀਤ ਬਰਾੜ ਦੀ ਕਾਲ ਆ ਗਈ ਜੋ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਯੁੱਟੀਕਾ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਦੰਦਾਂ ਦੇ ਡਾਕਟਰ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾ ਰਿਹਾ ਹੈ । ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਮੈਂ ਨਿਊਯੌਰਕ ਆਵਾਂਗਾ ਥੋੜੇ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਫਿਰ ਤੇਰੇ ਸ਼ਹਿਰ ਤੱਕ ਆਉਣ ਦਾ ਪਰੋਗਰਾਮ ਬਣਾਵਾਂਗੇ । ਗੂਗਲ ਨੇ ਸਫਰ ਦੇ ਵਿਚ ਰੂਟ ਪਲਾਨ ਕਰਨ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ । ਟੋਰਾਂਟੋ  ਦਾ ਪਰੋਗਰਾਮ ਨਹੀਂ ਠੀਕ ਬਣ ਰਿਹਾ ਸੀ । ਕਿਉਂ ਕਿ ਦੋ ਦਿਨ ਦੇ ਵਿਚ ਟੋਰਾਂਟੋ ਵਿਚ ਕੁਝ ਜਿਆਦਾ ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ  ਸੋ ਇਸ ਲਈ ਕੈਨੇਡਾ ਦਾ ਪਰੋਗਰਾਮ ਇਕ ਵਾਰ ਠੰਡੇ ਬਸਤੇ ਵਿਚ ਪਾ ਦਿੱਤਾ । ਪਹਿਲਾਂ ਪਰਾਂਜਲ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਆਪਾਂ ਕਾਰ ਤੇ ਚੱਲਦੇ ਹਾਂ, ਦੋ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਆਰਾਮ ਨਾਲ ਨਿਊਯੌਰਕ ਪਹੁੰਚ ਜਾਵਾਂਗੇ, ਪਰ ਉਸ ਦਾ ਬੱਚਾ ਛੋਟਾ ਸੀ  ਸੋ ਮੈਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੈਂ ਇਕੱਲਾ ਹੀ ਚਲਾ ਜਾਵਾਂਗਾ । ਮੈਂ ਹਵਾਈ ਕਿਰਾਏ ਚੈੱਕ ਕੀਤੇ ਤਾਂ ਉਰਲੈਂਡੌ ਤੋਂ ਨਿਊਆਰਕ ਦਾ ਇਕ ਪਾਸੇ ਦਾ ਕਿਰਾਇਆ ਸਿਰਫ ਸੋ ਡਾਲਰ ਤੇ ਤਕਰੀਬਨ ਸਾਢੇ ਤਿੰਨ ਘੰਟੇ ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਸਫਰ ਸੀ । ਮੈਨੂੰ ਰੇਲ ਦਾ ਸਫਰ ਵੀ ਕਾਫੀ ਚੰਗਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ, ਰੇਲ ‘ਤੇ ਚੈਕ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਕਿ  ਸਾਰੇ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ ਐਮਟਰੈਕ ਰੇਲਵੇ  ਦੇ ਕਾਫੀ ਵੱਡੇ ਰੂਟ ਹਨ । ਗੁਰਵਿੰਦਰ ਭਾਜੀ ਨਿਊਜਰਸੀ ਰਾਜ ਦੇ ਇਸੇਲਿਨ ਸਬਰਬ ਦੇ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਸਮੇਤ ਰਹਿ ਰਹੇ ਹਨ ।  ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਸਟੇਸ਼ਨ ਪਤਾ ਕਰਨ ਲਈ ਫੋਨ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਮੈਟਰੋਪਾਰਕ ਸਟੇਸ਼ਨ ਦੱਸਿਆ ਤੇ ਨਿਊਆਰਕ ਦਾ ਸਟੇਸ਼ਨ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਘਰ ਤੋਂ ਤੀਹ ਮਿੰਟ ਦਾ ਰਸਤਾ ਸੀ ਤੇ 127 ਡਾਲਰ ਦੀ ਇਕ ਪਾਸੇ ਦੀ ਟਿਕਟ ਮਿਲ ਰਹੀ ਸੀ । ਉਰਲੈਂਡੌ ਤੋਂ ਨਿਊਆਰਕ ਤੱਕ ਚੌਵੀ ਘੰਟੇ ਦਾ ਸਫਰ ਸੀ । ਟਰੇਨ ਨੇ ਜੈਕਸਨਵਿਲ, ਸਾਵਾਨਾਹ,  ਰਿਚਮੰਡ, ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ ਡੀ।ਸੀ, ਬਾਲਟੀਮੌਰ, ਫਿਲਾਡੈਲਫੀਆ, ਤੋਂ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਨਿਊਜਰਸੀ ਦੇ ਨਿਊਆਰਕ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤੇ ਪਹੁੰਚਣਾ ਸੀ । ਨਿਊਆਰਕ ਤੇ ਨਿਊਯੌਰਕ ਦੋ ਅਲੱਗ ਅਲੱਗ ਸ਼ਹਿਰ ਹਨ । ਨਿਊਆਰਕ ਸ਼ਹਿਰ ਨਿਊਜਰਸੀ ਰਾਜ ਦੇ ਵਿਚ ਹੈ ਤੇ ਨਿਊਯੌਰਕ  ਸ਼ਹਿਰ ਨਿਊਯੌਰਕ ਰਾਜ ਦੇ ਵਿਚ ਹੈ । ਪਰ ਨਿਊਆਰਕ ਤੋਂ ਨਿਊਯੌਰਕ  ਜਾਣ ਦੇ ਲਈ ਰੇਲ ਤੇ ਸਿਰਫ ਦਸ ਮਿੰਟ ਹੀ ਲੱਗਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਟਰੇਨ ਨੇ ਲੰਘਣਾ ਮੈਟਰੋਪਾਰਕ

ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਦੇ ਛੱਜ 'ਤੇ ਪੱਤਝੜੀਆਂ ਦਾ ਬੋਲਬਾਲਾ ..........ਚੂੰਡੀਵੱਢ

ਦੇਸ਼ ਦੇ ਹਲਾਤ 'ਤੇ ਨਜਰ, ਮਕਬੂਜ਼ ਆਪਣੀ ਜਾਤ ਦੇ ਅੰਦਰ ਨਹੀਂ ਹਾਂ ਮੈਂ
ਕਦੋਂ ਤੱਕ ਤੇਰੇ ਹਜੂਰ ਤਮਾਸ਼ਾ ਬਣੇ ਰਹੁੰ, ਖੋਲਾਂ ਨਹੀਂ ਜਬਾਨ ਇੰਜ ਕਿ ਪੱਥਰ ਨਹੀਂ ਹਾਂ ਮੈਂ।

ਮਕਬੂਲ ਸ਼ਾਇਰ ਨੇ ਉਪਰੋਕਤ ਚੰਦ ਲਾਈਨਾਂ ਬੜੀ ਹੀ ਰੂਹ ਨਾਲ ਲਿਖੀਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ ਜਿੰਨਾ ਦਾ ਡੁੰਘਾ ਅਰਥ ਸੋਚਾਂ ਦੀ ਗਹਿਰਾਈ ਤੋਂ ਕਿਤੇ ਪਰੇ ਹੈ। ਅੱਜ ਕੱਲ ਦੀ ਨਸਲ ਇੰਨਾ ਤੋਂ ਬਹੁਤੀ ਵਾਕਿਫ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਜੇ ਸੁਣ ਵੀ ਲੈਣ ਤਾਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਸਤਰਾਂ ਦਾ ਗੀਤ ਬਣਾ 5 ਮਿੰਟਾਂ ਦੇ ਗੀਤ ਵਿਚ ਸਿਰਫ ਕੰਨ ਵਿਚ ਖੁਰਕ ਕਰਵਾਉਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸੰਗੀਤ ਪ੍ਰੇਮੀ ਦੇ ਪੱਲੇ ਕੁਝ ਨੀ ਪੈਂਦਾ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਕਹਿਣੀ ਅਤੇ ਕਰਨੀ ਦੇ ਧਾਰਨੀ ਨਹੀਂ ਰਹੇ। ਇਕ ਜਮਾਨਾ ਸੀ ਜਦੋਂ ਆਪਣੀ ਜੁਬਾਨ ਪੁਗਾਉਣ ਲਈ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਦੇ ਦਿੰਦੇ ਸੀ। ਇਸਲਾਮ ਧਰਮ ਤਾਂ ਝੂਠ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਹਰਾਮ ਕਹਿ ਕੇ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਾਕੀ ਧਰਮਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਝੂਠ ਅਤੇ ਮੁਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਮਰੇ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ, ਪਰ ਸਾਨੂੰ ਕੀ ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਆਪਣਾ ਉੱਲੂ ਸਿੱਧਾ ਕਰਨਾ ਭਾਵੇਂ ਮੁਕਰਨਾ ਪਵੇ ਜਾਂ ਮਰਨਾ। ਇਹ ਤਾਂ ਗੱਲ ਹੋਈ ਬਈ ਆਪਣਾ ਵਕਤ ਲੰਘਾਉਣ ਦੀ। ਅੱਜਕਲ੍ਹ ਦੇ ਲੀਡਰ ਦੇਖ ਲੋ ਸੱਚ ਨੂੰ ਝੂਠ ਅਤੇ ਝੂਠ ਨੂੰ ਸੱਚ ਬਣਾ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਘੁੰਮਣ ਘੇਰੀ ਵਿਚ ਪਾਈ ਰੱਖਦੇ ਨੇ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਮਸਲੇ 'ਤੇ ਕੁੱਤੀ ਚੀਕਾਂ ਲੋਟ ਹੀ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ। ਸਵੇਰ ਨੂੰ ਭਾਵੇਂ ਘਰੇ ਸੁੱਤੇ ਪਏ ਉਠਦਿਆਂ ਨੂੰ ਚਾਹ ਦਾ ਕੱਪ ਨਾ ਕੋਈ ਪੁੱਛਦਾ ਹੋਵੇ, ਪਰ ਅਖ਼ਬਾਰੀ ਬਿਆਨ ਅਜਿਹੇ ਦਿੰਦੇ ਨੇ ਕਿ ਅਸਮਾਨ ਦਾ ਵੀ ਢੂਆ ਪਾਟ ਜੇ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਉਹ ਹਾਲ ਹੈ ਅਖੇ ਪੱਲੇ ਨੀ ਧੇਲਾ ਕਰਦੀ ਮੇਲਾ ਮੇਲਾ। ਵੱਡੇ ਵੱਡੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਉਲੀਕ ਲੈਂਦੇ ਨੇ ਕਦੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇ ਨਾਂਅ 'ਤੇ ਤਾਂ ਕਦੇ ਕਸਬਿਆਂ ਜਾਤੀਆਂ ਦੇ ਨਾਂਅ 'ਤੇ। ਫਿਰ 5-5 ਰੁਪਈਏ ਕੱਠੇ ਕਰ ਸਾਰੇ ਪਿੰਡ, ਮੁਹੱਲੇ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਫੋਟੋ ਪੋਸਟਰਾਂ, ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ 'ਤੇ ਚਮੇੜ ਦਿੰਦੇ ਆ, ਤੇ ਫੋਟੋ ਵਿਚ ਬੰਦਾ ਪਛਾਨਣਾ ਵੀ ਇੰਨਾ ਔਖਾ ਹੁੰਦਾ ਕਿ ਚਮਚਗੀਰ ਆਵਦੀ ਫੋਟੋ ਹੀ ਮਸਾਂ ਪਛਾਣਦਾ ਦੂਜੇ ਦਾ ਤਾਂ ਅੰਦਾਜਾ ਹੀ ਲਗਾਉਂਦਾ ਹੁੰਦਾ। ਕਈਆਂ ਨੂੰ ਤਾਂ

ਕੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਲਗਤਾਰ ਹੋ ਰਹੀ ਬੇਅਦਬੀ ਕਿਸੇ ਪੰਥ ਦੋਖੀ ਏਜੰਸੀ ਵਲੋਂ ਸਾਜਿਸ਼ ਅਧੀਨ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ (ਬੁਲਾਰੇ)……… ਲੇਖ / ਕਿਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਬਠਿੰਡਾ

ਬਠਿੰਡਾ : ਲੰਘੀ 4 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਰੇਡੀਓ ਯੂਐੱਸਏ ’ਤੇ ਸਾਹਨੇਵਾਲਾ ਕਾਂਡ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸਾਂਝੀ ਕਰਨ ਲਈ ਹੋਸਟ ਰਾਜਕਰਨਬੀਰ ਸਿੰਘ ਵੱਲੋਂ ਬਾਬਾ ਬਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾਦੂਵਾਲ, ਮਨਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗਿਆਸਪੁਰਾ, ਭਾਈ ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸਾਲਾ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰਕਿਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਕੁਲਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨਾਲ ਔਨ ਲਾਈਨ ਲਾਈਵ ਗੱਲਬਾਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਯੂਟਿਊਬ ਦੇ ਲਿੰਕ http://www.youtube.com/watch?v=SRtO_LIL-TA&list=UUlIjrcNgScLBbjPBUD-UREA&index=1&feature=plcp ’ਤੇ ਸੁਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਗੱਲਬਾਤ ਦੌਰਾਨ ਬਾਬਾ ਬਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸਮੇਤ ਸਾਰੇ ਹੀ ਬੁਲਾਰਿਆਂ ਨੇ ਖ਼ਦਸ਼ਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਲਗਤਾਰ ਹੋ ਰਹੀ ਬੇਅਦਬੀ ਕਿਸੇ ਪੰਥ ਦੋਖੀ ਏਜੰਸੀ ਵਲੋਂ ਸਾਜਿਸ਼ ਅਧੀਨ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਜਦ ਤੱਕ ਇਸ ਸਾਜਿਸ਼ ਨੂੰ ਨੰਗਾ ਕਰਕੇ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਸਜਾ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਬੇਅਦਬੀ ਦੀਆਂ ਇਹ ਘਟਨਾਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਰਹਿਣਗੀਆਂ। ਬਾਬਾ ਬਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਬੇਅਦਬੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਇਹ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਮਜਦੂਰ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੀ ਇੱਕ ਟਿੰਕੂ ਨਾਮੀ ਭਾਜਪਾ ਆਗੂ ਦੀ ਫੈਕਟਰੀ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਤੇ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਛੁਡਵਾਉਣ ਲਈ ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਟੈਲੀਫ਼ੋਨ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਜਦ ਤੱਕ ਭਾਈ ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਗੋਲੀ ਨਹੀਂ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ ਤੇ ਸੰਗਤਾਂ ਨੇ ਰੋਸ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ ਜਾਮ ਲਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰਾਤ 10-11 ਵਜੇ ਇਹ ਘਟਨਾ ਵਾਪਰੀ ਤੇ ਦਿਨ ਦੇ 1 ਵਜੇ ਤੱਕ ਪੁਲਿਸ ਵੱਲੋਂ ਉਸ ’ਤੇ ਕੋਈ ਕੇਸ ਵੀ ਦਰਜ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕੀਤਾ ਇਸ ਤੋਂ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਭਾਈ ਭਾਈ ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਉਸ ਨੂੰ ਗੋਲੀ ਨਾ ਮਾਰਦਾ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਨਸ਼ੇ ’ਚ ਕੀਤੀ ਗਲਤੀ ਦਾ ਨਾਮ ਦੇ ਕੇ ਕੁਝ ਚਿਰ ਬਾਅਦ ਛੱਡ ਦੇਣਾ ਸੀ।

ਇੱਕ ਫਿਲਮ ਦਾ ਰੀਵਿਊ ਇਸ ਸਿਰਫਿਰੇ ਵੱਲੋਂ ਵੀ.......... ਰੀਵਿਊ / ਮਨਦੀਪ ਖੁਰਮੀ ਹਿੰਮਤਪੁਰਾ (ਇੰਗਲੈਂਡ)

ਬੀਤੇ ਦਿਨੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਇੱਕ ਫਿਲਮ 'ਸਿਰਫਿਰੇ' ਦੇਖਣ ਦਾ ਸੁਭਾਗ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀ, ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀਅਤ ਦੀ ਸੇਵਾ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਬਣਾਈ ਇਸ 'ਪਰਿਵਾਰਕ' ਦੱਸੀ ਜਾਂਦੀ ਫਿਲਮ ਦੀ ਟੀਮ ਦੀ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕੀ ਮਜ਼ਬੂਰੀ ਹੋਵੇਗੀ ਕਿ ਪੂਰੀ ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ, ਪ੍ਰੋਡਿਊਸਰ ਜਾਂ ਕਲਾਕਾਰ ਆਦਿ ਦਾ ਨਾਂ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤਾ। ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦੇਖ ਕੇ ਇਉਂ ਲਗਦੈ ਜਿਵੇਂ ਇਹ ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮ ਸ਼ੁੱਧ ਗੋਰਿਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਦਿਖਾਉਣ ਲਈ ਬਣਾਈ ਹੋਵੇ ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ। ਪਰਿਵਾਰਕ ਫਿਲਮ ਹੋਣ ਦਾ ਭਰਮ ਪਹਿਲੇ ਚਾਰ ਕੁ ਮਿੰਟ ਦੀ ਫਿਲਮ ਲੰਘਣ 'ਤੇ ਹੀ ਟੁੱਟ ਜਾਂਦੈ ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਅੱਧਢਕੀ ਜਿਹੀ ਬੀਬੀ ਦੇ ਪੱਟਾਂ 'ਤੇ ਕੈਮਰਾ ਘੁਮਾਇਆ ਜਾਂਦੈ ਤੇ ਤਿੰਨ ਮੁਸ਼ਟੰਡੇ ਉਹਨੂੰ ਪੁਰਜਾ, ਮੋਟਰ, ਬੰਬ ਅਤੇ 'ਚੈੱਕ ਤਾਂ ਕਰੀਏ ਮੋਟਰ ਕਿੰਨੇ ਹਾਰਸ ਪਾਵਰ ਦੀ ਆ' ਆਦਿ ਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਪੁਕਾਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਬੀਬੀ ਵੀ ਮੁੰਡਿਆਂ ਨੂੰ 'ਸਾਲਿਆਂ' ਸ਼ਬਦ ਨਾਲ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਦੀ ਹੋਈ ਚਕਮਾ ਸਿੱਧੀ ਫਿਲਮ ਦੇ ਇੱਕ ਹੀਰੋ ਪ੍ਰੀਤ ਦੇ ਦਰਵਾਜੇ ਮੂਹਰੇ ਮੋਟਰਸਾਈਕਲ ਦੀ 'ਟੀ-ਟੀ' ਮਾਰਦੀ ਐ ਤੇ ਹੀਰੋ ਸਾਬ੍ਹ ਮੋਟਰਸਾਈਕਲ 'ਤੇ ਬਹਿੰਦਿਆਂ ਹੀ ਬੀਬੀ ਦੇ ਪਿੰਡੇ 'ਤੇ ਐਨਾ ਕੁ ਰਗੜ ਕੇ ਹੱਥ ਫੇਰਦੇ ਹਨ ਜਿੰਨਾ ਸ਼ਾਇਦ ਕੋਈ ਕਾਮਾ ਲੋਹੇ ਤੋਂ ਜੰਗਾਲ ਲਾਹੁਣ ਲੱਗਾ ਰੇਗਮਾਰ ਵੀ ਨਾ ਮਾਰੇ। ਫਿਰ ਕਾਲਜ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਹੀਰੋ ਸਾਬ੍ਹ 'ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਜੁੰਡਲੀ ਜਿਆਦਾਤਰ ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮਾਂ ਦੀ ਰੀਸੇ ਅਧਿਆਪਕ ਨੂੰ ਬੁੱਧੂ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ। 'ਕੁੜੀ 'ਚ ਕਰੰਟ ਤਾਂ ਪੂਰਾ' 'ਮਿਰਚੀ ਵੀ ਕੁਛ ਜਿਆਦਾ ਈ ਲਗਦੀ ਆ' ਫਿਕਰਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਐ ਕਾਲਜੀਏਟ ਮੁੰਡਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਫਲੈਟ ਵਿੱਚ ਬੀਅਰਾਂ ਪੀਣ, 'ਦੂਜਾ ਸਮਾਨ' ਤੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਮੁੰਡਿਆਂ ਕੋਲ ਬਿਸਤਰ ਗਰਮ ਕਰਾਉਣ ਆਈ ਬੀਬੀ ਬਾਰੇ ਬੇਲੋੜੀ ਚਰਚਾ।

ਨਕਸ਼ਾ ਪੰਜਾਬ ਦਾ.......... ਕਾਵਿ ਵਿਅੰਗ / ਤਰਲੋਚਨ ਸਿੰਘ ‘ਦੁਪਾਲਪੁਰ

ਨਸ਼ੇ-ਖੋਰੀ ਨੇ ਸਿਵਿਆਂ ਦੇ ਰਾਹ ਪਾਈ
ਬੇ-ਗ਼ੈਰਤੀ ਹੋਈ ਮੁੰਡ੍ਹੀਰ ਯਾਰੋ

ਬੀਬੇ ਕਾਕੇ ਤੇ ਕਾਕੀਆਂ ‘ਲੋਪ ਹੋਏ
ਤੁਰੇ ਫਿਰਦੇ ਨੇ ਰਾਂਝੇ ਤੇ ਹੀਰ ਯਾਰੋ

ਹੁਣ ਦੀ ਦ੍ਰੋਪਦੀ ਸ਼ਰੇ-ਬਜ਼ਾਰ ਫਿਰਦੀ
ਲਾਹ ਕੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਹੀ ਚੀਰ ਯਾਰੋ

ਹਾਕਮ ਸੂਫੀ ਵੀ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਸਦਾ ਲਈ ਅਲਵਿਦਾ ਕਹਿ ਗਏ.......... ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ / ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤ

ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਨਾਮਵਰ ਸੂਫ਼ੀ ਗਾਇਕ,ਗਿਦੜਬਹਾ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਜਗਰਾਤਿਆਂ ਵਰਗੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਭਰਨ ਵਾਲੇ, ਸੁਰੀਲੇ, ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਵਿਆਹ ਨਾ ਕਰਵਾਉਣ ਵਾਲੇ, ਅਸਫਲ ਪਿਆਰ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਦਾ ਸੇਕ ਅੰਦਰੇ- ਅੰਦਰ ਹੰਢਾਉਣ ਵਾਲੇ, ਆਰਟ ਕਰਾਫਟ ਅਧਿਆਪਕ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਮੁਕਤ ਹੋਣ ਵਾਲੇ, ਗੁਰਦਾਸ ਮਾਨ ਤੋਂ ਦੋ ਕੁ ਸਾਲ ਪਿੱਛੇ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲੇ, ਗੁਰਦਾਸ ਮਾਨ ਨੂੰ ਹਰ ਸਮੇ ਨੇਕ ਸਲਾਹ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਅਧਿਆਪਕ ਹਾਕਮ ਸੂਫ਼ੀ ਦਾ ਅੱਜ 5 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਅਧਿਆਪਕ ਦਿਵਸ ਮੌਕੇ ਹੀ ਇੰਤਕਾਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਹ  ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਬਿਮਾਰ ਚੱਲ ਰਹੇ ਸਨ । ਗਿੱਦੜਬਹਾ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਸੰਤ ਸੁਭਾਅ ਦੇ ਫੱਕਰ  ਦਾ ਜਨਮ 3 ਮਾਰਚ, 1952 ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਗਿੱਦੜਬਾਹਾ (ਜ਼ਿਲਾ-ਮੁਕਤਸਰ) ਵਿਖੇ ਪਿਤਾ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ  ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਗੁਰਦਿਆਲ ਕੌਰ ਦੇ ਘਰ ਇੱਕ ਗਰੀਬ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ।

ਜੋ ਹੈ ਤੋਂ ਸੀ ਹੋ ਗਿਆ, ਉਸ ਹਾਕਮ ਸੂਫ਼ੀ ਨਾਲ ਆਖ਼ਰੀ ਮਿਲਣੀ.......... ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ / ਮਿੰਟੂ ਖੁਰਮੀ ਹਿੰਮਤਪੁਰਾ

ਸਵੇਰੇ ਉੱਠ ਕੇ ਨੈਟ ਚਲਾਇਆ, ਫ਼ੇਸਬੁੱਕ ਖੋਲ੍ਹੀ ਅਤੇ ਕੁਝ ਲਿਖੇ ਹੋਏ ਸ਼ਬਦ ਦਿਲ ਤੇ ਛੁਰੇ ਵਾਂਗ ਵੱਜੇ, ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਦਾ ਫ਼ੱਕਰ ਫਨਕਾਰ ਹਾਕਮ ਸੂਫ਼ੀ ਮੌਤ ਦੀ ਗੋਦ ਵਿੱਚ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਦਿਲ ਉਦਾਸ ਹੋ ਗਿਆ ਪਰ ਯਕੀਨ ਨਾ ਆਇਆ ਅਤੇ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਪਰਮ ਮਿੱਤਰ ਕੰਵਲਜੀਤ ਚਾਨੀਂ (ਜਲੰਧਰ) ਨੂੰ ਫੋਨ ਲਗਾ ਕੇ ਤਸ਼ਦੀਕ ਕੀਤਾ ਤੇ ਮਸਾਂ ਹੀ ਯਕੀਨ ਆਇਆ । ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨਾਵਲਕਾਰ ਬਾਈ ਸਿ਼ਵਚਰਨ ਜੱਗੀ ਕੁੱਸਾ ਜੀ ਦੇ ਬਾਪੂ ਜੀ ਦੀ ਬਰਸੀ ਦੀਆਂ 2009 ਵੇਲੇ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਝੱਟ ਤਾਜ਼ਾ ਹੋ ਗਈਆਂ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਬਾਪੂ ਜੀ ਦੀ ਬਰਸੀ ਵੇਲੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਕੰਮ ਸੀ, ਪਰ ਬਰਸੀ ਤੇ ਜਾਣਾ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੀ, ਇਹ ਬਾਈ ਦਾ ਹੁਕਮ ਸੀ ਜੋ ਅਸੀਂ ਚਾਹ ਕੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਟਾਲ ਸਕਦੇ ਸਾਂ।

ਸਾਹਿਤ, ਸਮਾਜ, ਕਿਤਾਬਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਥ ਵਲੋਂ ਪਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਯੋਗਦਾਨ.......... ਲੇਖ / ਕੇਹਰ ਸ਼ਰੀਫ਼

ਗੱਲ ਉਹ ਜਿਹੜੀ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਹੋਵੇ, ਇਸ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਵੀ ਮਿਲ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਅੱਜ ਦਾ ਵਿਚਾਰਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਵਿਸ਼ਾ ਸਾਹਿਤ, ਸਮਾਜ ਤੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਰੱਖਦਾ ਹੈ  ਜੋ ਸਾਡੀ ਜਿ਼ੰਦਗੀ ਨੂੰ ਸੱਭਿਆ ਵੀ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਭਰਪੂਰ ਵੀ।  ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਜਿ਼ੰਦਗੀ ਬੜੀ ਹੀ ਅਧੂਰੀ ਹੈ, ਬੜੀ ਹੀ ਫਿੱਕੀ ਅਤੇ ਰਸ-ਹੀਣ। ਕਿਤਾਬਾਂ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਇਨਸਾਨ ਆਮ ਕਰਕੇ ਰੱਜੀ ਰੂਹ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਕੁੱਝ ਜਾਨਣ ਦੀ ਖਾਹਿਸ਼ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਜਗਿਆਸੂ ਮਨੁੱਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸਦੇ ਕੋਲ ਅਜਿਹਾ ਸਰਮਾਇਆ ਤੇ ਸਮਝ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਗੁਆਚ ਜਾਣ ਜਾਂ ਫੇਰ ਚੋਰੀ ਹੋ ਜਾਣ ਦਾ ਡਰ ਹੀ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਗਿਆਨ ਦਾ ਸਰਮਾਇਆ ਅਜਿਹਾ ਹੈ ਜੋ ਕਦੇ ਘਟਦਾ ਨਹੀਂ ਜਿੰਨਾ ਵੰਡੋ ਜਾਂ ਵਰਤੋ ਹਮੇਸ਼ਾ ਵਧਦਾ ਹੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਸੱਚਾ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਸੱਚ ਨਾਲ ਖੜ੍ਹਦਾ ਹੈ, ਸੱਚ ਦਾ ਸਾਥ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਸੱਚ ਹੀ ਉਸਦਾ ਇਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਸੱਚ ਹੀ ਜਿ਼ੰਦਗੀ ਜਾਨਣ ਤੇ ਮਾਨਣ ਵਾਲਾ ਰਾਹ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਦੇਖਿਆ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਵਾਸਤੇ ਲਗਦੀ ਵਾਹ ਉਹ ਆਪਣੀ ਸਮਝ, ਸੂਝ ਅਤੇ ਸਮਰੱਥਾ ਅਨੁਸਾਰ ਕੋਸਿ਼ਸ਼ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਸਦੇ ਮਨ ਅੰਦਰ ਖੂਬਸੂਰਤੀ ਦੇ ਨਕਸ਼ੇ ਬਣਦੇ ਹਨ ਜੋ ਉਸਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸਮਾਜ ਦੇ ਸਨਮੁੱਖ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਸਦੀ ਸਾਰੀ ਮਿਹਨਤ , ਭੱਜ ਦੌੜ ਤੇ ਲਿਖਤ ਇਸ ਵਾਸਤੇ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਮਾਜ ਤੇ ਆਪਣੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਮੂੰਹ ਮੱਥਾ ਸਵਾਰ ਸਕੇ। ਆਪਣੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜਿ਼ੰਦਗੀ ਨੂੰ ਸਨਮਾਨਯੋਗ ਅਤੇ ਮਾਨਣਯੋਗ ਬਨਾਉਣ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਸਾਥ ਦੇ ਸਕੇ। ਸੂਝਵਾਨ ਲਿਖਾਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਕਿੰਨੇ ਹੀ ਹੋਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗਿਆਈ ਵੱਲ ਪ੍ਰੇਰਤ ਕਰਨ ਦੇ ਸਬੱਬ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਕਰਦੀਆਂ ਰਹਿਣਗੀਆਂ।

ਪਿਆਰੀ ਜਹੀ ਯਾਦ ਬਣਕੇ ਰਹਿ ਗਿਆ – ਹਰਦੀਪ ਦੂਹੜਾ.......... ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ / ਕੇਹਰ ਸ਼ਰੀਫ਼

ਜਿਵੇਂ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਦਰਵਾਜੇ ’ਚੋਂ ਹਵਾ ਦਾ ਹਲਕਾ ਜਿਹਾ ਬੁੱਲਾ ਸਰਰਰਰਰ ਕਰਦਾ ਅੰਦਰ ਲੰਘ ਆਵੇ ਤਾਂ ਹੁੰਮ ’ਚ ਬੈਠੇ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਜਿਹਾ ਹੀ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਸਗੋਂ ਜਾਨ ਵੀ ਸੌਖੀ ਹੋਈ ਲੱਗਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਰਿਆਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਯਾਦ ਆਉਂਦੀ ਹੈ – ਟੈਲੀਫੋਨ ਦੀ ਘੰਟੀ ਵੱਜਦੀ ਤੇ ਨਰਮ ਜਹੀ ਅਵਾਜ਼ ਵਾਲੀ ਹੈਲੋ ਨਿਕਲਦੀ ਅਗਲੇ ਹੀ ਪਲ ਘਰ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਹਾਲ-ਚਾਲ ਪੁੱਛਦਾ ਤੇ ਆਖਦਾ ‘ਨਾ ਜੁਆਨ ਕਦੇ ਫੋਨ ਈ ਨੀ ਕੀਤਾ’ ਨਹੋਰਾ ਜਿਹਾ ਮਾਰ ਕੇ ਆਖਦਾ ਤੇ ਗੱਲੀਂ ਜੁਟ ਪੈਂਦਾ। ਫੇਰ ਚੱਲ ਸੋ ਚੱਲ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਕੇ ਦੁਨੀਆਂ ਜਹਾਨ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ। ਇੰਜ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਹਰ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਵੀ ਹਰਦੀਪ ਦੂਹੜੇ ਨਾਲ ਗੱਲ ਹੁੰਦੀ। ਸਾਂਝ ਸਾਡੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦੀ ਬੁਨਿਆਦ ਸੀ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਫਲਸਫਾ ਅਤੇ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਣਾ। ਅਸੀਂ ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਖੱਬੇ ਪੱਖ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਇਕ ਦੂਜੇ ਪ੍ਰਤੀ ਨੇੜਤਾ ਰੱਖਦੇ ਸੀ, ਮਿਲਣ-ਗਿਲਣ ਵੀ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ।

ਭੂਤ ਪ੍ਰੇਤ – ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ‘ਤੋਂ.......... ਲੇਖ / ਰਿਸ਼ੀ ਗੁਲਾਟੀ, ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ

ਪਿਛਲੇ ਦਿਨੀਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਿੰਡ ਭਿੰਡਰ ਕਲਾਂ ਵਿਖੇ 10 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਮਾਸੂਮ ਬੱਚੀ ਵੀਰਪਾਲ ਕੌਰ ਨੂੰ “ਪੁੱਛਾਂ ਦੇਣ ਵਾਲੀ” ਪਿੰਡ ਦੀ ਸਰਪੰਚਣੀ ਪਾਲ ਕੌਰ ਵੱਲੋਂ ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਗਰਮ ਚਿਮਟਿਆਂ ਨਾਲ਼ ਕੁੱਟਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਉਸ ‘ਚ ਭੂਤ ਹਨ । ਉਹ ਮਾਸੂਮ ਪਾਣੀ ਮੰਗਦੀ ਰਹੀ ਪਰ ਸਰਪੰਚਣੀ ਵੱਲੋਂ ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਬੱਚੀ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦੇਣ ਤੋਂ ਮਨ੍ਹਾਂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਭੂਤ ਪਾਣੀ ਮੰਗਦਾ ਹੈ । ਉਸ ਬੱਚੀ ਦੇ ਵਾਲ ਪੱਟੇ ਗਏ ਤੇ ਵਹਿਸਿ਼ਆਨਾ ਵਿਵਹਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ । ਉਸ ਸਮੇਂ ਪਿੰਡ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਵੀ ਘਟਨਾ ਸਥਲ ‘ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਸਨ ਪਰ ਕਿਸੇ ਵੱਲੋਂ ਬੱਚੀ ਨੂੰ ਇਸ ਅੱਤਿਆਚਾਰ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਦਾ ਉਪਰਾਲਾ ਨਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ । ਇਸ ਘਟਨਾ ਅੰਤ ਉਸ ਬੱਚੀ ਦੀ ਮੌਤ ਨਾਲ ਹੋਇਆ । ਬਾਅਦ ‘ਚ ਤਾਂ ਉਹੀ ਹੋਇਆ ਜੋ ਹੋਣਾ ਸੀ, ਭਾਵ ਪੁਲਿਸ ਕੇਸ ਤੇ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀਆਂ । ਪਰ ਵਿਚਾਰਨਯੋਗ ਤਾਂ ਇਹ ਹੈ ਕਿ 21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਇਸ ਯੁੱਗ ‘ਚ ਵੀ ਇਹ ਕੁਝ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸਦਾ ਕਾਰਣ ਕੀ ਹੈ ? ਆਖਿਰ ਕਮੀ ਕਿੱਥੇ ਹੈ ? ਇਸ ਸੰਬੰਧ ‘ਚ ਪੰਜਾਬ ‘ਚ ਭਵਾਨੀਗੜ੍ਹ ਦੇ ਲਾਗੇ ਪਿੰਡ ਰਾਮਪੁਰਾ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਪਵਿੱਤਰ ਬਾਬਾ ਤੇ ਤਿਰਲੋਚਨ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਹੋਈ । ਪਵਿੱਤਰ ਬਾਬਾ ਪਿਛਲੇ ਕਰੀਬ 20 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਲੋਕਾਂ ‘ਚੋਂ ਭੂਤ ਕੱਢਣ ਦਾ ਕੰਮ ਸੇਵਾ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਤੇ ਦਸ ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ “ਰੋਗੀਆਂ” ਦਾ ਇਲਾਜ ਉਹ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਹਨ । ਉਹ ਅਸਲ ‘ਚ “ਬਾਬਾ” ਨਹੀਂ ਹਨ, ਸੱਚੀ ਸੁੱਚੀ ਕਿਰਤ ਕਮਾਈ ਕਰ ਕੇ ਪਰਿਵਾਰ ਪਾਲਣ ਵਾਲਾ ਇਨਸਾਨ ਹੈ, ਪਵਿੱਤਰ ਸਿੰਘ ਉਰਫ ਪਵਿੱਤਰ ਬਾਬਾ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਬਾਬਾ ਸ਼ਬਦ ਕਿਵੇਂ ਲੱਗਾ, ਇਸ ਦਾ ਖੁਲਾਸਾ ਕਰਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਇਹੀ ਸਮਝਦੇ ਹਨ ਕਿ ਭੂਤ ਪ੍ਰੇਤ ਕੱਢਣ ਦਾ ਕੰਮ “ਬਾਬੇ” ਹੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਾਬਾ ਕਹਿਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਉਹ ਇਸੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋ ਗਏ । ਜਦ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਲਾਜ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਮਰੇ ‘ਚ ਨਾ ਕਿਸੇ ਪੀਰ ਫਕੀਰ ਦੀ ਫੋਟੋ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਦੇਵੀ ਦੇਵਤਾ ਦੀ । ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਕੇ ਸਮਝਦੇ ਹਨ ਕਿ ਗ਼ਲਤ ਜਗ੍ਹਾ ਤੇ ਆ ਗਏ ਜਦਕਿ ਅਸਲ ‘ਚ ਬਥੇਰੀਆਂ ਥਾਵਾਂ ਤੇ ਭਟਕਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ “ਸਹੀ ਜਗ੍ਹਾ” ‘ਤੇ ਆਏ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਪਵਿੱਤਰ ਸਿੰਘ ਸੰਮੋਹਣ ਦੇ ਮਾਹਿਰ ਹਨ । ਸੰਮੋਹਣ ਉਹ ਕਲਾ ਹੈ, ਉਹ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੁਆਰਾ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਅਵਚੇਤਨ ਮਨ ‘ਚ ਵੱਸੀਆਂ ਗ਼ਲਤ ਗੱਲਾਂ ਕੱਢ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਤੰਦਰੁਸਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਨੋਰੋਗਾਂ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਉਹ ਵੱਖ ਵੱਖ ਸਕੂਲਾਂ, ਕਾਲਜਾਂ, ਪ੍ਰੋਫੈਸਰਾਂ ਤੇ ਡਾਕਟਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ‘ਤੇ ਲੈਕਚਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਤਿਰਲੋਚਨ ਸਿੰਘ ਸਕੋਲੋਜਿਸਟ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, ਮੋਹਾਲੀ ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹੋਰ ਕਈ ਹਸਪਤਾਲਾਂ ‘ਚ ਸਕੋਲੋਜਿਸਟ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਤੇ ਕਰੀਬ ਅੱਠ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਤੋਂ ਪਵਿੱਤਰ ਜੀ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ । ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਮਨੋਰੋਗਾਂ ‘ਤੇ ਪੀ ਐਚ ਡੀ ਵੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ।

ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ਿਲਮ ''ਅੱਜ ਦੇ ਰਾਂਝੇ'' ਮੇਰੀ ਨਜ਼ਰੇ.......... ਫਿਲਮ ਰਿਲੀਜ਼ / ਮਿੰਟੂ ਬਰਾੜ, ਐਡੀਲੇਡ (ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ)

ਦੋਸਤੋ! ਅੱਜ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਪਹਿਲਾਂ ਐਡੀਲੇਡ ਵਿਖੇ ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਗਿੱਲ ਦੇ ਸੱਦੇ 'ਤੇ ਨਵੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ਿਲਮ ''ਅੱਜ ਦੇ ਰਾਂਝੇ" ਦਾ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਦੇਖਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ। ਕਈ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਫ਼ਿਲਮ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਬੜੇ ਜੋਰਾਂ-ਸ਼ੋਰਾਂ ਨਾਲ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਫ਼ਿਲਮ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਮੂੰਹ ਮੱਥੇ ਲੱਗਦੇ ਸਨ, ਸੋ ਇਕ ਅਣਮਨੇ ਜਿਹੇ ਮਨ ਨਾਲ ਮੈਂ ਵੀ ਇਸ ਫ਼ਿਲਮ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਪਰ ਦਿਲ ਦੇ ਕਿਸੇ ਕੋਨੇ 'ਚ ਇਕ ਧੜਕੂ ਜਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਕਿਤੇ ਕੱਲ੍ਹ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਗੱਲ ਤੇ ਨੀਵਾਂ ਨਾ ਝਾਕਣਾ ਪਵੇ। ਪਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਬਿਨਾਂ ਦੇਖੇ ਤੁਸੀ ਲਾਗਤਾ ਤਾਂ ਲਾ ਸਕਦੇ ਹੋ ਪਰ ਸੱਚ ਨਹੀਂ ਬਿਆਨ ਕਰ ਸਕਦੇ।

ਸੋ ਦੋਸਤੋ! ਹੁਣ ਜਦੋਂ ਫ਼ਿਲਮ ਦੇਖ ਲਈ ਹੈ ਤਾਂ ਹੁਣ ਕੋਈ ਡਰ ਨਹੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਮਾੜਾ ਕਹਿਣ ਦਾ। ਸੋ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗੱਲਾਂ ਕਰਨ ਨਾਲੋਂ ਇਕ ਗੱਲ 'ਚ ਹੀ ਮੁਕਾ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਮੈਂ ਇਸ ਫ਼ਿਲਮ ਨੂੰ ਦਸ ਵਿਚੋਂ ਨੋਂ ਨੰਬਰ ਦੇਵਾਂਗਾ। ਇਕ ਨੰਬਰ ਇਸ ਲਈ ਕੱਟ ਲਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ 'ਚ ਕੁਝ ਵੀ ਸੰਪੂਰਨ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸੋ ਲੋਕ ਲੱਜੋਂ ਇਕ ਪੁਆਇੰਟ ਕੱਟ ਲਿਆ ਜੀ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਕਮੀ ਕਿਸੇ ਪੱਖ ਤੋਂ ਦਿਖਾਈ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ।

ਇੱਕ ਸਾਹਿਤਕ ਸਮਾਗਮ ਦੇ ਸ੍ਰੋਤਿਆਂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ.......... ਅਭੁੱਲ ਯਾਦਾਂ / ਤਰਲੋਚਨ ਸਿੰਘ ਦੁਪਾਲਪੁਰ

ਇਸ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਿਆਂ-ਗੁੜ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ‘ਅਨਪੜ੍ਹਤਾ‘ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਕਾਹਲ ਜਮ੍ਹਾਂ ਆਪਾ-ਧਾਪੀ ਦੇ ਝੰਬੇ ਹੋਏ ਅਮਰੀਕਾ ਵਸਦੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਅਣਗਹਿਲੀ ਦਾ ਕਮਾਲ? ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਪਾਠਕਾਂ ਉਪਰ ਸੁੱਟ ਕੇ ਕਿੱਸਾ ਬਿਆਨ ਕਰਦਾ ਹਾਂ।ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ ਜ਼ੁਬਾਨੀ-ਕਲਾਮੀ ਸੁਣੀ ਕੋਈੇ ਗੱਲ ਝੱਟ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਦਾ ਲਿਖਤੀ ਰੂਪ ਦਿਲ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਪੱਕਾ ਵੱਸ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਇਸ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਦੀ ਉਪਮਾ ਕਰਦਾ ਅਖਾਣ ਹੈ, ‘ਧਰਿਆ ਭੁੱਲੇ, ਲਿਖਿਆ ਨਾ ਭੁੱਲੇ‘, ਪਰ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਵੀ ਉਹੋ ਨਾ-ਭੁੱਲਣ ਯੋਗ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿਸੇ ਨੇ ‘ਅੰਦਰਲੀਆਂ ਅੱਖਾਂ’ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹਿਆ ਹੋਵੇ! ਬਾਹਰਲੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਤਾਂ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਕੁੱਝ ਚੰਗੇ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਖੇਹ-ਸੁਆਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਨੇ। ਕੀ ਕੀ ਯਾਦ ਰੱਖਣ? ਨਿੱਤ ਦਿਨ ਵਧਦੀ ਜਾਂਦੀ ਤੇਜ਼ ਰਫ਼ਤਾਰੀ ਨੇ ਇਸ ਅਖਾਣ ਦਾ ਸੱਤਿਆਨਾਸ ਕਿਵੇਂ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਇਹ ਤੁਸੀਂ ਅਗਲੀਆਂ ਸਤਰਾਂ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਜਾਣ ਜਾਉਗੇ।
ਵਿਸ਼ਵ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ ਨੇ ਫਰੀਮਾਂਟ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਦੋ ਰੋਜ਼ਾ ਪੰਜਾਬੀ ਕਾਨਫ਼ਰੰਸ ਆਯੋਜਿਤ ਕਰਵਾਈ। ਇਸ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਨਾਮਵਰ ਹਸਤਾਖ਼ਰ ਸ਼ਾਇਰ ਡਾ. ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪਾਤਰ, ਡਾ. ਗੁਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ, ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਅਤੇ ਪੱਤਰਕਾਰ ਤੇ ਲੇਖਕ ਸਿੱਧੂ ਦਮਦਮੀ ਦੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਪੱਚੀ-ਛੱਬੀ ਅਗਸਤ, ਯਾਨਿ ਸਨਿਚਰਵਾਰ ਅਤੇ ਐਤਵਾਰ ਨੂੰ ਹੋਈ ਇਸ ਕਾਨਫੰਰਸ ਦੀ ਸਮੁੱਚੀ ਰੂਪ-ਰੇਖਾ, ਖ਼ਾਸ ਕਰ ਕੇ ਸਮੇਂ-ਸਥਾਨ ਦੀ ਪੂਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ, ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਛਪੀਆਂ ਦਰਜਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਥਾਨਕ ਪੰਜਾਬੀ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਵਿਚ  ਅੰਗਰੇਜੀ  ਵਿੱਚ ਵੀ ਛਪੀ। ਰੇਡੀਓ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਬਾਜ਼ੀ ਵੱਖਰੀ ਹੋਈ। ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਮਾਗਮ ਦੀ ਮੁਨਾਦੀ ਕਰਨ ਲਈ ਪੂਰਾ ਟਿੱਲ ਲਾਇਆ। ਸਾਹਿਤਕ ਮੱਸ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਭੱਦਰਪੁਰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਲੇਲ੍ਹੜੀਆਂ ਕੱਢਣ ਵਾਂਗ ਫੋਨ ‘ਤੇ ਵੀ ਸਮਾਂ ਸਥਾਨ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ। ਸਮਾਗਮ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਪਿਆਰਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ਿਰਕਤ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵਿਸ਼ਵ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਜੀਅ-ਤੋੜ ਮਿਹਨਤ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਸਾਰੇ ਕੁੱਝ ਦਾ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਯਾਨਿ ਪੱਚੀ ਅਗਸਤ ਵਾਲੇ ਸਮਾਗਮ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ ਸਰੋਤਿਆਂ ਨੇ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਜਾਂ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਅਸਰ ਕਬੂਲਿਆ? ਇਹਦੇ ਬਾਰੇ ਤਾਂ ਮੈਂ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦਾ। ਹਾਂ, ਦੂਜੇ ਦਿਨ ਦੇ ਸਮਾਗਮ ਵਿਚ ਖੁਦ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਇਆ ਹੋਣ ਕਰ ਕੇ ਇਸ ਦਿਨ ਦੀ ਆਪ-ਬੀਤੀ, ਅੱਖੀਂ ਦੇਖੀ ਅਤੇ ਕੰਨੀਂ ਸੁਣੀ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰ ਰਿਹਾਂ।

ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਥ ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ ਦਾ ਸਲਾਨਾ ਸਮਾਗਮ........... ਸਲਾਨਾ ਸਮਾਗਮ / ਤਰਲੋਚਨ ਸਿੰਘ ਦੁਪਾਲਪੁਰ

ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਥ ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆਂ ਦੇ ਵਰ੍ਹੇਵਾਰ ਸਨਮਾਨ ਸਮਾਗਮ ਮਿਤੀ 25 ਅਗਸਤ ਗੁਰਦਵਾਰਾ ਸੱਚਖੰਡ ਸਾਹਿਬ ਰੋਜ਼ਵਿਲ ਵਿਖੇ ਸਫ਼ਲਤਾ ਪੂਰਵਕ ਨੇਪਰੇ ਚੜਿਆ। ਹਰ ਸਾਲ ਵਾਂਗ ਏਸ ਵਾਰ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ, ਵਿਰਾਸਤ, ਸਾਹਿਤ, ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਮੁੱਲਵਾਨ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਚਾਰ ਹਸਤੀਆਂ ਨੂੰ ਸਤਿਕਾਰ ਸਹਿਤ ਸੱਥ ਵੱਲੋਂ ਸਨਮਾਨ ਭੇਟ ਕੀਤੇ ਗਏ। ਸਨਮਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿਚ ਸ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਥਿੰਦ ਨੂੰ ਡਾ ਗੰਡਾ ਸਿੰਘ ਪੁਰਸਕਾਰ (ਖੋਜ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ), ਸ ਅਮੋਲਕ ਸਿੰਘ (ਸੰਪਾਦਕ ਪੰਜਾਬ ਟਾਈਮਜ਼) ਨੂੰ ਗਿਆਨੀ ਹੀਰਾ ਸਿੰਘ ਦਰਦ, ਬੀਬੀ ਮਨਜੀਤ ਕੌਰ ਸੇਖੋਂ(ਸਾਹਿਤ) ਨੂੰ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਸੰਤ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ ਪੁਰਸਕਾਰ, ਅਤੇ ਗੁਰਦਵਾਰਾ ਸਾਹਿਬ ਰੋਜ਼ਵਿਲ ਦੀ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਨੂੰ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਦੀ ਸੇਵਾ ਸੰਭਾਲ ਲਈ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਪੁਰਸਕਾਰ ਅਤੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਭੇਂਟ ਕਰ ਸਨਮਾਨਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਏਸ ਮੌਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਥ ਵੱਲੋਂ ਛਪੀਆਂ ਪੰਜ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਮੁੱਖ ਵਿਖਾਈ ਵੀ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਹਨਾਂ ਵਿਚ ਡੋਗਰੀ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ‘ਡੂਗਰ ਝਨਕਾਰ’(ਬਬਲੀ ਅਰੋੜਾ), ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਕਿਰਸਾਨੀ ਅਤੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਸੰਬੰਧੀ ਖੋਜ ਪੁਸਤਕ ‘ਸਾਨੂੰ ਕਿਹੜੀ ਜੂਨੇ ਪਾਇਆ’(ਡਾ ਕੇਸਰ ਸਿੰਘ ਬਰਵਾਲੀ), ਡਾ ਕੇਸਰ ਸਿੰਘ ਬਰਵਾਲੀ ਸੰਬੰਧੀ ਲੇਖ ਸੰਗ੍ਰਿਹ ‘ਕੇਸਰ ਦੀ ਮਹਿਕ’, ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਸੰਬੰਧੀ ਮਹਾਂ ਕਾਵਿ ‘ਮਰਦ ਗੁਰੁ ਕਾ ਚੇਲਾ’(ਸ ਬਲਹਾਰ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ) ਅਤੇ ਸੱਥ ਵੱਲੋਂ ਪਿਛਲੇ ਵਰ੍ਹੇ ਐਲਾਨੀ ਗਈ ਪੁਸਤਕ ‘ਹੀਰ ਵਿਚ ਮਿਲਾਵਟੀ ਸ਼ੇਅਰਾਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ’(ਜ਼ਾਹਿਦ ਇਕਬਾਲ ਗੁਜਰਾਂਵਾਲਾ)ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ।

ਪੰਜਾਬੀ ਅਦਬੀ ਸੰਗਤ ਵਲੋਂ ਸਿਰਦਾਰ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ 26ਵੀਂ ਬਰਸੀ ਨੇ ਕਨੇਡਾ ਦੀ ਧਰਤੀ ਤੇ ਨਵਾਂ ਇਤਿਹਾਸ ਸਿਰਜਿਆ……… ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ

ਸਰੀ :ਪੰਜਾਬੀ ਅਦਬੀ ਸੰਗਤ ਲਿਟਰੇਰੀ ਸੁਸਾਇਟੀ ਆਫ ਕੈਨੇਡਾ (ਰਜਿ.) ਵਲੋਂ ਨਾਮਵਰ ਵਿਦਵਾਨ ਤੇ ਚਿੰਤਕ ਸਿਰਦਾਰ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ 26ਵੀਂ ਬਰਸੀ ਸਰੀ ਦੀ ਸਿਟੀ ਸੈਂਟਰ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਵਿਖੇ ਇਕ ਸਤੰਬਰ, 2012 ਨੂੰ ਬੜੀ ਧੂਮਧਾਮ ਅਤੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਮਨਾਈ ਗਈ। ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਖਿਦਮਤਦਾਰ ਜੈਤੇਗ ਸਿੰਘ ਅਨੰਤ, ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ, ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਤੱਖਰ ਤੇ ਕੇਹਰ ਸਿੰਘ ਧਮੜੈਤ ਨੂੰ ਬਿਠਾਇਆ ਗਿਆ। ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਤੱਖਰ ਨੇ ਦੂਰੋਂ ਨੇੜਿਉਂ ਪੁੱਜੇ ਮਹਿਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਗਹਿਰਾਈਆਂ ਤੋਂ ਜੀ ਆਇਆਂ ਕਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਸਿਰਦਾਰ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾ ਦੇ ਫੁੱਲ ਅਰਪਣ ਕੀਤ। ਜੈਤੇਗ ਸਿੰਘ ਅਨੰਤ ਨੇ ਸਿਰਦਾਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਜੀਵਨ, ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਤੇ ਫਲਸਫੇ ਤੇ ਕੂੰਜੀਵਤ ਪੇਪਰ ਪੜ੍ਹਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ, ਲਿਖਤਾਂ ਤੇ ਸੋਚ ਉਡਾਰੀ ਦੇ ਖੂਬਸੂਰਤ ਪੱਖਾਂ ਨੂੰ ਬੜੀ ਵਿਤਵਤਾ ਤੇ ਖੋਜ ਭਰਪੂਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ।

ਸਿਰਦਾਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਮਹਾਤਮਾ ਬੁੱਧ ਤੇ ਲਿਖੀ ਪੁਸਤਕ “ਇਕ ਸਿੱਖ ਦਾ ਬੁੱਧ ਨੂੰ ਪ੍ਰਣਾਮ” ਉਤੇ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਬਰਾੜ ਅਤੇ ਬੀਬੀ ਗੁਰਦੀਸ਼ ਕੌਰ ਗਰੇਵਾਲ ਨੇ ਖੋਜ ਭਰਪੂਰ ਪਰਚੇ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਗਾਗਰ ਵਿੱਚ ਸਾਗਰ ਭਰ ਦਿੱਤਾ। ਸਿਰਦਾਰ ਜੀ ਦੇ ਦੁਖੀ ਹਿਰਦੇ ‘ਚੋਂ ਨਿਕਲੀਆਂ ਵਿਅੰਗ ਸਤਰਾਂ ਇਕ ਕਬਿੱਤ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ,ਚਮਕੌਰ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ ਨੇ ਪੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਚੰਗੀ ਵਾਹ ਵਾਹ ਖੱਟੀ। ਪੁਸਤਕ ਰਲੀਜ਼ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿਰਦਾਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਜੀਅ (ਭਾਣਜੇ ਤੇ ਭਾਣਜੀਆਂ) ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸੂਰਤ ਸਿੰਘ ਗਰੇਵਾਲ, ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗਰੇਵਾਲ, ਗੁਰਦੀਪ ਕੌਰ ਸਿੱਧੂ, ਜੋਗਿੰਦਰ ਕੌਰ ਢੱਟ, ਰਾਜਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਤੱਖਰ ਤੇ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਭੁੱਲਰ ਨੂੰ ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਹਾਰਾਂ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਰੌਸ ਸਟਰੀਟ ਸਿੱਖ ਟੈਂਪਲ ਵੈਨਕੂਵਰ ਵਲੋਂ,ਜੈਤੇਗ ਸਿੰਘ ਅਨੰਤ ਦੁਆਰਾ ਸੰਪਾਦਿਤ, ਸਿਰਦਾਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਰਚਿਤ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਤਾੜੀਆਂ ਦੀ ਗੂੰਜ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਅਰਪਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।

ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਥ ਪਰਥ ਦਾ ਪਲੇਠਾ ਇਕੱਠ……… ਹਰਲਾਲ ਸਿੰਘ ਬੈਂਸ

ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਥ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦੇ ਸਰਪ੍ਰਸਤ ਗਿ. ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਨਾਲ਼, ਪਰਥ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਪਿਆਰਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਪਹਿਲ ਪਲੇਠੀ ਦਾ ਇਕੱਠ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਹ ਇਕੱਠ ਪਰਥ ਦੀ ਵਸਨੀਕ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਜਾਣੀ ਪਛਾਣੀ ਹਸਤੀ, ਬੀਬੀ ਸੁਖਵੰਤ ਕੌਰ ਪਨੂੰ ਜੀ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਹੇਠ ਹੋਇਆ।

ਸੱਥ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਰਥ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਮੋਹਤਬਰ ਅਤੇ ਸੰਜੀਦਾ ਬੰਦਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਮਿਲ਼ ਬੈਠ ਕੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਕਰਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸਮਝੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਬਹਿਣ ਵਾਲ਼ੀ ਥਾਂ ਨੂੰ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਸੱਥ ਆਖਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਸਾਹਿਤਕ ਸੱਥਾਂ ਦੀ ਪੁਨਰ ਸੁਰਜੀਤੀ ਦਾ ਮੁਢ ਅੱਜ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਕੁ ਦਹਾਕੇ ਪਹਿਲਾਂ; ਆਪਣੀ ਬੋਲੀ, ਵਿਰਾਸਤ, ਸਭਿਆਚਾਰ, ਸਾਹਿਤ ਵਾਤਾਵਰਣ, ਕਲਾ, ਫਲਸਫੇ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਦਰਪੇਸ਼ ਕਈ ਹੋਰ ਭਖਦੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਹੋਇਆ।

ਦਿਨੋਂ ਦਿਨ ਨਿਵਾਣਾਂ ਵੱਲ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪੰਜਾਬ……… ਲੇਖ / ਖੁਸ਼ਪ੍ਰੀਤ ਸੁਨਾਮ (ਮੈਲਬੋਰਨ)

ਕੋਈ ਵੀ ਸਰਕਾਰ ਨਹੀ ਬਣ ਸਕੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ ਦੀ ਦਾਰੂ।
ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਵਾਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਅਤੇ ਭਾਜਪਾ ਗਠਜੋੜ ਨੂੰ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਕੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇਕ ਨਵਾਂ ਇਤਿਹਾਸ ਸਿਰਜ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਇਸ ਸੋਚ ਪਿੱਛੇ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਵੱਲੋਂ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਕੀਤੇ ਵਾਅਦਿਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਲੰਮਾ ਇਤਿਹਾਸ ਹੈ।ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਲਗਦਾ ਸੀ ਕਿ ਸ਼ਾਇਦ ਇਸ ਵਾਰ ਨਵੀਂ ਸਰਕਾਰ ਆਪਣੇ ਕੀਤੇ ਵਾਅਦਿਆਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ ਦਰਦਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਦਾਰੂ ਬਣੇਗੀ।ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਜਾਪਦਾ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਵਾਰ ਉਨਾਂ ਦੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਨੂੰ ਬੂਰ ਜ਼ਰੂਰ ਪਵੇਗਾ।ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਜਿਸ ਆਸ ਨਾਲ ਸਰਕਾਰ ਚੁਣੀ  ਤਾਂ ਉਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ  ਆਸਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਹੋਣ ਦੀ ਉਡੀਕ ਸੀ।ਇਸ ਲਈ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਅਕਾਲੀ ਭਾਜਪਾ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਵਾਅਦਿਆਂ ‘ਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਸੱਤਾ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤੀ। ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਸੱਤਾ ਸੰਭਾਲਣ ਦੇ ਤਰੰਤ ਬਾਅਦ ਹੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਭਲਾਈ ਲਈ ਜਿਵੇਂ ਵੱਡੇ ਵੱਡੇ ਐਲਾਨ ਕੀਤੇ ਸਨ, ਉਸ ਤੋ ਲੋਕਾਂ  ਨੂੰ ਜਾਪਿਆ ਕਿ ਉਹ ਦਿਨ ਦੂਰ ਨਹੀਂ ਕਿ ਜਦੋਂ ੳਹਨਾਂ ਦੇ ਵਿਹੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਖੇੜੇ ਹੋਣਗੇ ਪਰੰਤੂ ਜਿਵੇਂ ਜਿਵੇਂ ਸਮਾਂ ਬੀਤਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਲੋਕਾਂ ਵਲੋਂ ਦੇਖੇ ਸੁਪਨੇ  ਚਕਨਾਚੂਰ ਹੰਦੇ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਆਪਣਾ ਰੰਗ ਦਿਖਾਉਣਾ ਸੂਰੁ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਛੇਤੀ ਹੀ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਇਹ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋ ਹਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਬਦਲਣ ਜਾਂ ਨਾ ਬਦਲਣ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਤਕਦੀਰਾਂ ਨਹੀਂ ਬਦਲਣ ਲੱਗੀਆਂ।

ਟੈਕਸ ਤਾਂ ਲੱਗਣ ਗੇ.......... ਨਜ਼ਮ/ਕਵਿਤਾ / ਦੀਪ ਜੀਰਵੀ

ਬਈ ਜਦ ਤੱਕ ਮੱਚੂ ਹਨੇਰ, ਟੈਕਸ  ਤਾਂ ਲੱਗਣ ਗੇ

ਜਦ ਬਾਕੀ ਹੇਰ ਤੇ ਫੇਰ; ਟੈਕਸ  ਤਾਂ ਲੱਗਣ ਗੇ।

ਜਦ ਤੱਕ ਨੇ ਭੋਲੀਆਂ ਭੇਡਾਂ ਦੇ ਰਖਵਾਲ ਖੜੇ

ਆਹ ਲੱਕੜ ਬਘੇ ਢੇਰ; ਟੈਕਸ  ਤਾਂ ਲੱਗਣ ਗੇ।

'ਅਗ੍ਲਿਆਂ' ਵਧੀਆ ਲੈਪ-ਟਾਪ ਗੱਡੀ ਮੰਗੀ

ਬਿਨ ਸੁਣਿਆਂ ਸਾਡੀ ਲੇਰ; ਟੈਕਸ  ਤਾਂ ਲੱਗਣ ਗੇ।

ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਓਹ ਏਹਦੀ ਵੀ ਕਰ ਜਾਵਣ ਗੇ

ਕਰ ਕਠੇ 'ਕਰ'ਦੇ ਢੇਰ; ਟੈਕਸ  ਤਾਂ ਲੱਗਣ ਗੇ।

ਅੱਮਾਂ.......... ਕਹਾਣੀ / ਲਾਲ ਸਿੰਘ ਦਸੂਹਾ

ਕੜੀ ਵਰਗਾ ਜੁਆਨ ਸੀ, ਲੰਬੜ । ਜ਼ਿਮੀਦਾਰਾ ਬਹੁਤਾ ਵੱਡਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਪਰ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਚੰਗਾ ਸੀ । ਲਗਭਗ ਪੂਰ ਮੁਰੱਬਾ ਪਿਓ ਦਾਦੇ ਦੀ ਜਾਗੀਰ ‘ਚੋਂ ਹਿੱਸੇ ਆਇਆ ਸੀ । ਕੰਮ ਘਟ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਫੈਲਸੂਫੀਆਂ ਵੱਧ । ਛੇ-ਕੁੜੀਆਂ ਖੁੰਬਾਂ ਵਾਂਗ ਉਠੀਆਂ ਤੇ ਕੌੜੀ ਵੇਲ ਵਾਂਗ ਵਧੀਆ ਸਨ ।
ਜਦ ਸਤਵੀਂ ਥਾਂ ਮੁੰਡਾ ਜੰਮਿਆ ਤਾਂ ਉਦਾਸ ਚਿਹਰਿਆਂ ‘ਤੇ ਹਾਸਾ ਪਸਰ ਗਿਆ ਸੀ । ਘਰ-ਬਾਹਰ ਲਹਿਰਾਂ ਲਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਨ । ਭੈਣਾਂ ਨੂੰ ਕੱਪੜੇ-ਗਹਿਣੇ,ਲੱਡੂ-ਪਤਾਸੇ ਭੇਜ ਭੇਜ ਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ । ਘਰ ਵਿੱਚ ਅਖੰਡ ਪਾਠ, ਜਾਗਰੇ ਕਰਾਉਦਿਆਂ ਅਤੇ ਸੰਤਾਂ-ਮਹੰਤਾਂ, ਡੇਰਿਆਂ-ਜਠੇਰਿਆਂ ਦੀਆਂ ਸੁਖਣਾਂ ਲਾਹੁੰਦਿਆਂ ਪੂਰਾ ਵਰ੍ਹਾ ਬੀਤ ਗਿਆ ਸੀ । ਇਸ ਸਾਰੇ ਖ਼ਰਚ-ਖ਼ਰਾਬੇ ਕਰਕੇ ਇੱਕ ਖੇਤ ਦੁਆਲਿਓਂ ਬੇਰੀਆਂ ਦੀ ਵਾੜ ਕਟਣੀ ਪਈ ।
ਅਠਵਾਂ ਤੇ ਨੌਵਾਂ ਮੁੰਡਾ ਜੰਮੇ । ਲੰਬੜਨੀ ਨੇ ਭਾਵੇਂ ਕਾਫ਼ੀ ਸੰਕੋਚ ਵਰਤਿਆ ਪਰ ਉਹ ਆਪ ਡਿੱਗ ਪਈ । ਸਾਰੇ ਟੱਬਰ ਦਾ ਧੁਰਾ, ਲੰਬੜਨੀ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣਾ ਬੜਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੀ । ਵੱਡੇ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਡਾਕਟਰ ਨੂੰ ਬੁਲਾਇਆ ਗਿਆ । ਮਹਿੰਗੀ ਤੋਂ ਮਹਿੰਗੀ ਦੁਆਈ ਵਰਤੀ ਗਈ । ਉਹ ਮੌਤ ਦੇ ਮੂੰਹੋਂ ਤਾਂ ਬਚ ਗਈ ਪਰ ਦੂਜਾ ਖੇਤ ਹੱਥੋਂ ਜਾਣ ਤੋਂ ਨਾ ਬਚਿਆ । ਲੰਬੜਨੀ ਨੇ ਰਾਜ਼ੀ ਹੁੰਦਿਆ ਹੀ ਘਰ ਸਾਂਭ ਲਿਆ । ਲੰਬੜ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਂਗ ਬੇਫਿ਼ਕਰ ਹੋ ਫਿ਼ਰ ਘਰੋਂ ਬਾਹਰ ਪੈਰ ਧਰ ਲਿਆ । ਉਹਨੇ ਖੋਲ੍ਹੇ ਹੋਇਆਂ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਗਲੀਆਂ ਦਾ ਫਿ਼ਕਰ ਕੀਤਾ । ਚਿਕੜ ਹੋਏ ਰਾਹਾਂ ਬਾਰੇ ਸੋਚਿਆ । ਉਹ ਸਰਪੰਚ ਬਣ ਗਿਆ ।ਉਹਦੇ ਘਰ ਆਓ-ਗਸ਼ਤ ਹੋਰ ਵਧ ਗਈ । ਚਾਹ ਦੀ ਪਤੀਲੀ ਚੁਲ੍ਹੇ ‘ਤੇ ਚੜ੍ਹੀ ਹੀ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ । ਆਇਆ-ਗਿਆ ਰਾਤ ਵੀ ਠਹਿਰਦਾ ਸੀ । ਦਾਰੂ-ਪਾਣੀ ਵੀ ਚਲਦਾ ਸੀ ।

ਅੰਧੀ ਸ਼ਰਧਾ ਗਿਆਨ ਵਿਹੂਣੀ.......... ਲੇਖ / ਗਿਆਨੀ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ, ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ

ਸ਼ਰਧਾ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿਚ ਬੜੇ ਗਹਿਰੇ ਅਰਥ ਹਨ। ਸ਼ਰਧਾ ਭਾਵ ਪ੍ਰੇਮ, ਵਿਸ਼ਵਾਸ। ਪਰ ਜੇਕਰ ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਅੰਧਵਿਸ਼ਵਾਸ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋ ਜਾਏ ਤਾਂ ਅਰਥ ਦਾ ਅਨਰਥ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਰਧਾ ਰੱਖਣਾ ਠੀਕ ਹੈ ਪਰ ਅੰਧਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਨਾ ਕਿਸੇ ਪੱਖੋ ਵੀ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਆਦਿ ਕਾਲ ਤੋਂ ਹੀ ਮਨੁੱਖੀ ਬਿਰਤੀ ਕੁਦਰਤੀ ਰਹੱਸਾਂ ਨੂੰ ਜਾਨਣ ਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਕਦੇ ਆਕਾਸ਼ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ, ਕਦੇ ਧਰਤੀ ਦੀ, ਕਦੇ ਧਰਤੀ ਹੋ ਹੇਠਾਂ ਦੀ ਤੇ ਕਦੇ ਆਕਾਸ਼ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਦੀ। ਮਨੁੱਖ ਹਮੇਸ਼ਾ ਤੋਂ ਹੀ ਜਗਿਆਸੂ ਪਰਵ੍ਰਿਤੀ ਦਾ ਮਾਲਕ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਜਗਿਆਸਾ ਨੇ ਹੀ ਧਰਮ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ। ਜਦੋਂ ਮਨੁੱਖ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿਚ ਦੂਜੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਵਾਂਗ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਕਦੇ ਆਕਾਸ਼ੀ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਚਮਕ ਤੇ ਕਦੇ ਮੀਂਹ ਝੱਖੜ ਦਾ ਡਰ, ਸੋ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮਨ ਵਿਚ ਇਕ ਅਜਿਹੀ ਸ਼ਕਤੀ ਧਾਰ ਲਈ ਜਿਹੜੀ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਧਰਮ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ।
ਧਰਮ ਦਾ ਸਰੂਪ ਸਹਿਜੇ-ਸਹਿਜੇ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋਣ ਲੱਗਾ ਅਤੇ ਕਾਅਦੇ ਕਾਨੂੰਨ ਬਨਣ ਲੱਗੇ। ਇਹਨਾਂ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਦਾ ਅਸਲ ਮਕਸਦ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਮੰਦੇ ਕੰਮਾਂ ਤੋਂ ਵਰਜਣਾ ਸੀ। ਪਰ ਬਦਕਿਸਮਤੀ ਇਹ ਹੋਈ ਕਿ ਹਾਕਮ ਧਿਰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਹ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾਉਣੇ ਸੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣੇ ਸਵਾਰਥ ਅਤੇ ਲਾਭ ਲਈ ਕਈ ਅਜਿਹੇ ਕਾਨੂੰਨ ਧਰਮ ਦੀ ਆੜ ਲੈ ਕੇ ਬਣਾ ਦਿੱਤੇ ਜਿਹੜੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਮੁਸੀਬਤ ਬਣ ਗਏ ਜਿਵੇਂ ਜਾਤ-ਪਾਤ, ਦਾਜ ਪ੍ਰਥਾ, ਬ੍ਰਾਹਮਣ, ਸ਼ੂਦਰ, ਵੈਸ ਦਾ ਵਿਤਕਰਾ, ਔਰਤ ਨੂੰ ਗ਼ੁਲਾਮ ਰੱਖਣਾ, ਧਾਰਮਕ ਜਗ੍ਹਾ ਤੇ ਨੀਵੀਆਂ ਜਾਤਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣ ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ, ਸਤੀਪ੍ਰਥਾ, ਜਾਤ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਕੰਮਾਂ ਦੀ ਵੰਡ ਆਦਿਕ।

ਵਕਤ.......... ਨਜ਼ਮ/ਕਵਿਤਾ / ਹਰਦੀਪ ਕੌਰ, ਲੁਧਿਆਣਾ

ਮੈਂ ਵਕਤ ਹਾਂ
ਮੈਨੂੰ ਰੁਕਣਾ ਨਹੀ ਆਉਂਦਾ
ਜੇ ਹੈ ਹਿੰਮਤ, ਤਾਂ ਬਣ ਕੇ ਦਿਖਾ ਵਾਂਗ ਮੇਰੇ
ਮੈ ਦੌੜਦਾ ਹਾਂ ਤੇਰੀ ਸੋਚ ਤੋਂ ਵੀ ਪਰਾਂ
ਜੇ ਹੈ ਹਿੰਮਤ, ਤਾਂ ਰਲ ਕੇ ਦਿਖਾ ਨਾਲ ਮੇਰੇ

ਮੈਂ ਖੁਆਬਾਂ ਚ' ਨਹੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹਾਂ
ਮੈ ਬਹਾਵਾ ਚ' ਨਹੀ ਬਹਿੰਦਾ ਹਾਂ
ਮੈਂ ਜਿੰਉਦਾ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਸਿਰਫ ਅੱਜ ਦੇ ਲਈ
ਮੈਂ ਤੱਕਦਾ ਨਹੀ ਪਿੱਛੇ ਕਦੀ
ਜੇ ਹੈ ਹਿੰਮਤ, ਤਾਂ ਬਣ ਕੇ ਦਿਖਾ ਵਾਂਗ ਮੇਰੇ

ਜ਼ੁਬਾਨ.......... ਕਹਾਣੀ / ਤਰਸੇਮ ਬਸ਼ਰ

     ਇਹ ਤਕਰੀਬਨ ਓਹੀ ਸਮਾਂ ਸੀ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਮੋਟਰਸਾਇਕਲ ਤੇ ਜਾਂਦਿਆਂ ਬੀਵੀ ਨਾਲ ਹੋਈ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਦਰਅਸਲ ਬਹਿਸ ਦੇ ਬਾਰੇ ਸੋਚ ਰਿਹਾ ਸੀ ।
 ਮੁੱਦਾ ਉਸ ਦਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇ ਤੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਬੋਲਣਾ ਸੀ ।
     ਮੈਂ ਕਿਹਾ ਸੀ ,''ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਜ਼ੂਬਾਨ ਇਸੇ ਵਾਸਤੇ ਦਿੱਤੀ ਐ ਰੱਬ ਨੇ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਖ਼ਿਆਲ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰ ਸਕੇ , ਹਸਤੀ ਸਾਬਤ ਕਰ ਸਕੇ ।''
     ਤੇ ਉਹਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਹਰ ਭਾਵਨਾ ਬੋਲ ਕੇ ਹੀ ਕਹੀ ਜਾਵੇ , ਇਹਦੇ ਵਾਸਤੇ ਸਾਹਮਣੇ ਵਾਲਾ ਵੀ ਦੋਸ਼ੀ ਐ... ਹਰ ਭਾਵਨਾ ਤੇ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ ਥੋਡੇ ਵਾਂਗੂੰ ਇਹ ਜਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ।
       ਮੈਂ ਸੋਚਾਂ ਦੀ ਤਾਣੀ ਬਾਣੀ 'ਚ ਉਲਝਿਆ ਆਪਣੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨਾਲ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ । ਇਸੇ ਸਮੇਂ ਹੀ ਮੇਰੀ ਨਿਗਾਹ ਉਸ ਮੁੰਡੇ ਤੇ ਪਈ ਸੀ, ਲੰਮਾ ਕੱਦ, ਬਿਖਰੇ ਵਾਲ, ਬੇਤਰਤੀਬੇ ਕੱਪੜੇ  ਤੇ 17-18 ਸਾਲਾਂ, ਅੱਧੇ ਖੁਲ੍ਹੇ ਮੂੰਹ ਵਾਲੇ ਚਿਹਰੇ ਤੇ ਛਾਏ ਗਹਿਰੇ ਭੋਲੇਪਣ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਆਕਰਸਿ਼ਤ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ । ਉਹ ਸੜਕ ਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਖੜ੍ਹਾ ਆਉਂਦੇ ਜਾਂਦੇ ਸਵਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਲਿਫਟ ਵਾਸਤੇ ਹੱਥ ਦੇ ਰਿਹਾ ਸੀ । ਮੈਂ ਭਾਵੇਂ ਉਸ ਨੂੰ ਗਹੁ ਨਾਲ ਤੱਕਿਆ ਪਰ ਅੱਗੇ ਨਿਕਲ ਗਿਆ, ਮੈਂ ਦਵਾਈ ਲੈਣੀ ਸੀ । ਮੈਂ ਵਾਪਸ ਆਇਆ ਤਾਂ ਵੀ ਖ਼ਿਆਲਾਂ ਵਿੱਚ ਗੁੰਮ ਸੀ... ਅਚਾਨਕ ਮੈਨੂੰ ਖਿਆਲ ਆਇਆ ਖੁਲ੍ਹੇ ਮੂੰਹ ਵਾਲਾ ਚਿਹਰਾ ਹੁਣੇ ਹੀ ਕੋਲੋ ਲੰਘਿਆ ਹੈ । ਮੈਂ ਪਿੱਛੇ ਮੁੜ ਕੇ ਦੇਖਿਆ  ਓਹ ਹਾਲੇ ਵੀ ਖੜ੍ਹਾ ਸੀ, ਹਰ ਇੱਕ ਨੂੰ ਹੱਥ ਦੇ ਰਿਹਾ ਸੀ । ਸ਼ਾਇਦ ਉਸ ਨੇ ਹੱਥ ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਪਤਾ ਹੀ ਨਈ ਲੱਗਾ ਸੀ... ਮੈਂ ਵਾਪਸ ਮੁੜ ਕੇ ਉਹਦੇ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ।
“ਕਿੱਥੇ ਜਾਣੈ?”

ਭਟਕਣ.......... ਨਜ਼ਮ/ਕਵਿਤਾ / ਦਿਲਜੋਧ ਸਿੰਘ

ਕਿਹੜੀ ਕਿਹੜੀ ਯਾਦ ਦਾ ਕੱਪੜਾ
ਕਿਨੀ ਦੇਰ ਹੰਡਾਵਾਂ

ਕਿਹੜਾ  ਕੱਪੜਾ ਪਾ ਕੇ  ਰਖਾਂ
ਕਿਹੜਾ ਮੈਂ  ਲਾਹ  ਪਾਵਾਂ

ਟੁਕੜੇ  ਟੁਕੜੇ ਹੋ ਕੇ ਜੀਉਣਾ
ਭਟਕਣ  ਵਾਂਗ  ਹਵਾਵਾਂ 

ਇਸ ਜੀਵਨ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ  ਲੱਭਣ ਲਈ
ਕਿਹੜੀ  ਖੇਡ  ਰਚਾਵਾਂ

ਬਦਲਾਵ.......... ਨਜ਼ਮ/ਕਵਿਤਾ / ਜਤਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਫੁੱਲ

ਮੌਸਮ ਬਦਲ ਗਏ ਨੇ
ਰੁੱਤਾਂ ਬਦਲ ਗੀਆਂ  ਨੇ

ਜੇਠ ਹਾੜ ਦੀਆ ਤਪਦੀਆਂ 
ਧੁਪਾਂ  ਬਦਲ ਗੀਆਂ  ਨੇ

ਖਮੋਸ਼ ਪਈਆਂ  ਬੁੱਲੀਆਂ ਦੀਆਂ   
ਓਹ ਚੁੱਪਾਂ ਬਦਲ ਗੀਆਂ  ਨੇ

ਟਿੱਡ ਚੰਦਰੇ  ਨੂ ਜੋ ਲਗਦੀਆਂ 
ਓਹ ਭੁੱਖਾਂ ਬਦਲ ਗੀਆਂ  ਨੇ

ਨੌਟਿੰਘਮ ‘ਚ ਨੌਜਵਾਨ ਪੰਜਾਬੀ ਗਜ਼ਲਗੋ ਰਾਜਿੰਦਰਜੀਤ ਦਾ ਸਨਮਾਨ……… ਸਨਮਾਨ ਸਮਾਰੋਹ / ਸੰਤੋਖ ਧਾਲੀਵਾਲ

ਬੀਤੇ ਦਿਨੀਂ ਨੌਟਿੰਘਮ ਪੰਜਾਬੀ ਅਕੈਡਮੀ ਵਲੋਂ ਇੰਡੀਅਨ ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਸੈਂਟਰ, ਏਸ਼ੀਅਨ ਆਰਟਸ ਕੌਂਸਲ ਤੇ 50+ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਸੈਮੀਨਾਰ ਤੇ ਬਹੁਭਾਸ਼ੀ ਕਵੀ ਦਰਬਾਰ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।

ਪਹਿਲੇ ਸੈਸ਼ਨ ‘ਚ ‘ਪਰਦੇਸਾਂ ‘ਚ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਦਾ ਭਵਿਖ’ ਵਿਸ਼ੇ ‘ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਚਰਚਾ ਕਰਵਾਈ ਗਈ, ਜਿਸ ‘ਚ ਹਾਜ਼ਰ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਬਹੁਤ ਹੀ ਗੰਭੀਰ ਮੁੱਦੇ ਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਸ਼ੰਕਾਵਾਂ ਜ਼ਾਹਿਰ ਕਰਦਿਆਂ ਕਈ ਸਵਾਲ ਉਠਾਏ। ਜਵਾਬ ਦੇਣ ਲਈ ਮੰਚ ‘ਤੇ ਨਵੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਮੂਹਰਲੀ ਕਤਾਰ ਦੇ ਕਵੀ ਤੇ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀ ਵਰਿੰਦਰ ਪਰਿਹਾਰ, ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਖੋਜ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਡਾ. ਮੰਗਤ ਰਾਮ ਭਾਰਦਵਾਜ, ਪੰਜਾਬ, ਪੰਜਾਬੀ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀਅਤ ਨੂੰ ਪ੍ਰਨਾਏ ਯੂਰਪੀਅਨ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਥ ਦੇ ਸੰਚਾਲਕ ਮੋਤਾ ਸਿੰਘ ਸਰਾਏ ਤੇ ਅੱਧੀ ਸਦੀ ਤੋਂ ਉਪਰ ਲੋਕਾਂ ‘ਚ ਵਿਚਰਨ ਵਾਲੇ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਔਕੜਾਂ ਨਾਲ ਨਜਿਠਣ ਵਾਲੇ ਇੰਡੀਅਨ ਵਰਕਰਜ਼ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦੇ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਅਵਤਾਰ ਜੌਹਲ ਸਟੇਜ ‘ਤੇ ਸਸ਼ੋਭਿਤ ਸਨ। ਇਸ ਭਖਵੀਂ ਤੇ ਗੰਭੀਰ ਵਿਚਾਰ ਚਰਚਾ ਨੂੰ ਪਿਛਲੇ ਪੱਚੀਆਂ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਮੀਡੀਆ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਤੇ ਰੇਡੀਓ ਤੋਂ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਵਿਚਾਰ ਚਰਚਾ ਦਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਡਾ. ਸਾਥੀ ਲੁਧਿਆਣਵੀ ਨੇ ਸੰਚਾਲਿਤ ਕੀਤਾ। ਇਕ ਇਕ ਕਿਤਾਬ ਤੇ ਤਿੰਨ ਤਿੰਨ ਪਰਚੇ ਪੜ੍ਹਾ ਕੇ ਆਪਣੀ ਬੱਲੇ ਬੱਲੇ ਕਰਵਾਉਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਇਹ ਇਕ ਨਵਾਂ ਤਜ਼ਰਬਾ ਸੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਹਰ ਇਕ ਨੇ ਸਲਾਹਿਆ ਤੇ ਸਾਥੀ ਲੁਧਿਆਣਵੀ ਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਤੇ ਇਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਚਰਚਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੰਚਾਲਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਉਸਦੀ ਕਾਬਲੀਅਤ ਨੇ ਹੋਰ ਵੀ ਬਹੁ-ਚਰਚਿਤ ਤੇ ਸਾਰਥਿਕ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ।

ਕਲਮ-ਕਾਰੋ, ਮੁਆਫ਼ ਕਰਨਾ ਯਾਰੋ..........ਲੇਖ / ਤਰਲੋਚਨ ਸਿੰਘ ਦੁਪਾਲਪੁਰ

ਕਵੀਆਂ, ਲਿਖਾਰੀਆਂ ਜਾਂ ਕਾਲਮ-ਨਵੀਸਾਂ ਨੂੰ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਹੁੰਗਾਰੇ ਦੀ ਇਉਂ ਤਾਂਘ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਖੇਤੋਂ ਹਲ ਵਾਹ ਕੇ ਘਰੇ ਮੁੜੇ ਕਾਮੇ ਮਰਦ ਆਪਣੀਆਂ ਸੁਆਣੀਆਂ ਕੋਲੋਂ ਘਿਉ-ਦੁੱਧ ਦੀ ਆਸ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਜਾਂ ਇਉਂ ਕਹਿ ਲਉ ਕਿ ਜਿਵੇਂ ਅਖਾੜੇ ਵਿੱਚ ਕੁਸ਼ਤੀ ਲੜ ਰਹੇ ਪਹਿਲਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਖੜੇ ਦਰਸਕਾਂ ਦੀਆਂ ਜੋਸ਼ੀਲੀਆਂ ਹੱਲਾ ਸ਼ੇਰੀਆਂ ਹੋਰ ਵਾਧੂ ਜੋਰ ਲਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾਂ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਵੇ ਹੀ ਕਲਮ-ਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਸਾਬਾਸ਼ ਗਜ਼ਾ ਵਾਂਗ ਲਗਦੀ ਹੈ। ਲਿਖਣ ਵੇਲੇ ਬੇਸ਼ੱਕ ਹਰ ਲੇਖਕ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦੂਸਰਿਆਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦੀ ਲੋਚਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ,ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਜਾਨਣ ਦੀ ਰੀਝ ਵੀ ਇਸ ਚਾਹਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪੁਰਾਣੇ ਵੇਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਲੇਖਕਾਂ ਨਾਲ ਰਾਬਤਾ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਦੋ ਹੀ ਵਸੀਲੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਕਿਸੇ ਦੂਰ ਦੁਰਾਡੇ ਦੇ ਲੇਖਕ ਨਾਲ ਖ਼ਤੋ-ਖ਼ਤਾਬਤ ਨਾਲ ਲਿੰਕ ਜੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਅਤੇ ਨੇੜੇ-ਤੇੜੇ ਦੇ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਨਿੱਜੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਿਲ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਸੰਚਾਰ ਸਾਧਨਾਂ ਵਿੱਚ ਆਈ ਹਨੇਰੀ ਵਰਗੀ ਤਬਦੀਲੀ ਨੇ ਇਹ ਕੰਮ ਸੌਖਾ ਅਤੇ ਸਸਤਾ ਵੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਕੋਈ ਰਚਨਾਂ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਸਾਰ ਡਾਇਲ ਘੁਮਾਇਆ, ਮਨਪਸੰਦ ਲੇਖਕਾਂ ਨਾਲ ਸਪੰਰਕ ਜੁੜ ਗਿਆ, ਜਾਂ ਪਲਾਂ ਛਿਣਾਂ ਵਿੱਚ 'ਈ ਮੇਲ' ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਲੇਖਕ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦੇ ਕਰ ਦਿੱਤੇ,ਪਰ ਹਾਲੇ ਵੀ ਧੰਨ ਹਨ ਉਹ ਗਹਿਰ-ਗੰਭੀਰ ਪਾਠਕ, ਜਿਹੜੇ ਦੁੱਧ-ਚਿੱਟੇ ਸਫਿਆਂ ਉੱਪਰ ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੀ ਇਬਾਰਤ ਹੱਥੀਂ ਲਿਖ ਕੇ ਲਿਖਾਰੀਆਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਅੰਦਰ ਸ਼ਾਇਦ ਦੇਹਰਾਦੂਨ ਵਾਲੇ ਸ਼ਾਇਰ ਗੁਰਦੀਪ ਦੇ ਇਹ ਬੋਲ ਤੁਣਕੇ ਮਾਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਣ:

ਫੁਲ ਤੇ ਕੰਡਾ.......... ਨਜ਼ਮ/ਕਵਿਤਾ / ਮੁਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਘੱਗ

ਚੰਗਾ ਹੁੰਦਾ ਫੁਲ ਦੀ ਥਾਂ, ਕੰਡਾ ਹੀ ਬਣ ਜਾਂਦਾ
ਜਣਾ ਖਣਾ ਫੇਰ ਹਥ ਪਾਉਣ ਤੋਂ, ਥੋੜਾ ਤਾਂ ਕਦਰਾਂਦਾ

ਹੁਸਨ ਫੁਲ ਦਾ ਮਾਣ ਵਪਾਰੀ ਪੈਰਾਂ ਹੇਠ ਲਿਤਾੜਨ
ਫੁਲ ਵਿਚਾਰਾ ਖੁਸ਼ੀਆਂ  ਖੇੜੇ ਵੰਡਦਾ ਹੀ ਮਰ ਜਾਂਦਾ

ਫੁਲ ਤੋੜਦੇ ਟਾਹਣੀ ਨਾਲੋਂ ਕੰਡਾ ਕੋਈ ਨਾ ਤੋੜੇ
ਫੁਲ ਤੋੜਨ ਨੂੰ ਹਰ ਬਸ਼ਰ ਦਾ ਹਥ ਹੈ ਵਧਦਾ ਜਾਂਦਾ

ਫੁਲ ਟੁਟ ਕੇ ਟਾਹਣੀ ਨਾਲੋਂ ਪਲਾਂ ਵਿਚ ਮੁਰਝਾਵੇ
ਵਢਿਆ ਟੁਕਿਆ ਕੰਡਾ ਫੇਰ ਵੀ ਕੰਡਾ ਹੀ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ

ਬੁਲੇ ਲੁੱਟਣੇ ਦਾ ਵਲ.......... ਕਾਵਿ ਵਿਅੰਗ / ਤਰਲੋਚਨ ਸਿੰਘ ਦੁਪਾਲਪੁਰ

ਮਾੜੇ ਦਿਨਾਂ ਨੂੰ  ਕਦੇ ਵੀ  ਭੁੱਲੀਏ ਨਾ
ਸੌਖਾ ਢੰਗ ਹੈ  ਹਉਮੈਂ ਤੋਂ  ਛੁੱਟਣੇ  ਦਾ ।

ਹੱਡ ਭੰਨਵੀਂ ਮਿਹਨਤ  ਹੀ ਰਾਜ਼ ਜਾਣੋ
ਲਾਹ ਕੇ ਗਲੋਂ ਗਰੀਬੀਆਂ ਸੁੱਟਣੇ ਦਾ ।

‘ਹੱਥ ਅੱਡਣੇ’ ਕਦੇ ਨਾ ਪੈਣ ਉਸਨੂੰ
ਵਲ ਸਿੱਖਿਆ ਜਿਹਨੇ ‘ਹੱਥ ਘੁੱਟਣੇ’ਦਾ ।

ਲੈਣ-ਦੇਣ ਹੁਧਾਰ ਜਦ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਵੇ
ਮੁਢ ਬੱਝਦਾ  ਯਾਰੀਆਂ ਟੁੱਟਣੇ  ਦਾ ।

ਪੀ ਪੀ ਪੀ ਦੀ ਗੱਡੀ ਦਾ ਕਬਿੱਤ.......... ਕਾਵਿ ਵਿਅੰਗ / ਤਰਲੋਚਨ ਸਿੰਘ ਦੁਪਾਲਪੁਰ

‘ਲੋਕ ਰਾਜ’ ਕਾਹਦਾ ਇਹ ਤਾਂ ‘ਬੋਕ ਰਾਜ’ ਹੈ
ਅੱਤ ਚੱਕੀ  ਹੋਈਐ  ਸੱਤਾ ਦੇ ਵਪਾਰੀਆਂ ।

ਧੱਕੇ ਸ਼ਾਹੀ ,ਨਸ਼ੇ, ਪੈਸੇ  ਰੋਲ਼ ਦਿੰਦੇ ਨੇ
ਨੇਕ ਨੀਤੀ  ਨਾਲ ਵਿੱਢੀਆਂ ਤਿਆਰੀਆਂ ।

ਲਾਰੇ ਲੱਪੇ ਲਾਉਣੇ ਵਾਲੇ ਰਾਜ ਭੋਗਦੇ
ਸੱਚਿਆਂ ਦੇ   ਪੱਲੇ ਪੈਂਦੀਆਂ ਖੁਆਰੀਆਂ ।